سناتور وانگ اولین وزیر خارجه آسترالیا است که بعد از بیش از چهار سال به چین سفر می‌کند.
این سفر که به مناسبت ۵۰ سالگی روابط دیپلماتیک آسترالیا و چین ترتیب داده شده، نشانه تازه‌ای است از این‌که شاید دو کشور بتواند سه سالی را که با اتهامات انتقام‌جویانه و تحریم‌های تجاری گذشت، بالاخره پشت سر بگذارند.
خانم وانگ در اعلامیه‌ای گفت: «آسترالیا به دنبال یک رابطه پایدار با چین است؛ در جایی که بتوانیم همکاری خواهیم کرد، در جایی که باید، مخالفت خواهیم کرد و تعامل ما در راستای منافع ملی خواهد بود.»
نخست‌وزیر آنتونی آلبانیزی و رییس جمهور شی جین‌پینگ ماه گذشته با هم دیدار کردند. Source: Getty / Yan Yan/Xinhua
سایمن برمینگهم، وزیر پیشین تجارت، آخرین وزیر دولت آسترالیا بود که قبل از تشدید تیرگی روابط میان دو کشور در سال ۲۰۱۹ از بزرگ‌ترین شریک تجاری کشور بازدید کرد. ماریس پین آخرین وزیر خارجه آسترالیا بود که در سال ۲۰۱۸ به چین سفر کرد.
اما آیا این آغاز دوران جدیدی در روابط آسترالیا و چین است؟
در چه مورد بحث خواهد شد و آیا چیزی تغییر خواهد کرد؟
مجموعه‌ای از تحریم‌های تجاری که از روزهای نخستین همه‌گیری کووید-۱۹ همچنان برقرار هستند و سرنوشت آسترالیایی‌های بازداشتی در چین موضوعاتی هستند که به احتمال زیاد روی میز گفت‌وگو قرار خواهند گرفت.
آقای آلبانیزی دیدار نوامبر خود با رییس جمهور شی را یک «تحول مثبت» توصیف کرد، اما تمایل داشت سطح انتظارها نسبت به پیشرفت سریع در بهبود روابط را پایین بیاورد.
او گفت: «شما نباید انتظار داشته باشید که ... جلسه‌ای دارید و ما موضعی را مطرح می‌کنیم و آن‌ها به یک نتیجه قطعی می‌رسند. سیستم اصلاً به این شیوه کار نمی‌کند.»
سفر سناتور وانگ در ادامه بهبود روابط در چندماه اخیر است، اما هنوز معلوم نیست که آیا دستاورد ملموسی از آن حاصل می‌شود یا خیر.
آقای برمینگهم که اکنون سخنگوی ائتلاف در امور روابط خارجی است، از اعلام این سفر استقبال کرد و گفت که تعلیق گفت‌وگوهای رودررو از جانب پکن سازنده نبوده است.
او گفت: «تعامل بین دولت‌ها برای پیشبرد حوزه‌های منافع دوجانبه و مدیریت اختلافات ضروری است.»
پشت تغییر لحن چیست؟
رییس جمهور شی ماه گذشته به آقای آلبانیزی گفت که هردو طرف باید روابط دوجانبه را «گرامی بدارند».
پس از تنش‌های لفظی بین چین و حکومت ائتلاف در دوران همه‌گیری کووید-۱۹، پکن ظاهراً از تغییر حکومت در نتیجه انتخابات ماه می در آسترالیا برای ازسرگیری روابط خود با کانبرا استفاده کرده است.
رییس جمهور چین اخیراً با رییس جمهور امریکا نیز دیدار و گفت‌وگو کرد. Source: AAP, SBS
خانم هسو گفت، اما از زمان انتخابات ماه می، تغییر چشم‌گیری در لحن و زبان چین نسبت به جانشین ائتلاف مشاهده شده است.
او به اس‌بی‌اس نیوز گفت: «این دولت به جای احتمال درگیری، در مورد تعامل صحبت می‌کند.»
در سوی دیگر سکه، تحلیل‌گران بدین باورند که کشمکش‌های داخلی چین، از جمله مواجهه دولت با رشد اقتصادی کند و اعتراضات گسترده نسبت به سیاست سخت‌گیرانه در قبال کووید-۱۹، به این معناست که پکن به عادی‌سازی روابط با بزرگ‌ترین شرکای تجاری خود علاقه‌مند شده است.
چین علی‌رغم خشمگین بودن از سفر نانسی پلوسی، رییس پیشین مجلس نمایندگان آمریکا به تایوان در ماه آگوست، درِ گفت‌وگو با ایالات متحده را نیز باز کرده است. رییس جمهور شی در حاشیه نشست گروه ۲۰ با رییس جمهور جو بایدن نیز دیدار کرد که یک گام بزرگ در راستای بهبود روابط دو کشور عنوان شد. افزون بر این، آنتونی بلینکن، همتای آمریکایی سناتور وانگ، نیز قرار است در اوایل سال آینده از چین بازدید کند.
به باور خانم هسو، چین در چند سال اخیر، به‌خصوص بعد از عقد پیمان امنیتی سه‌جانبه موسوم به 'اوکوس' (AUKUS) میان آمریکا، آسترالیا و بریتانیا، احساس کرده که توسط ایالات متحده «احاطه» شده است.
اما او گفت که با توجه به مشکلات فزاینده و «نسبتاً چالش‌برانگیز» داخلی و خارجی، اولویت رییس جمهور شی تقویت اقتصاد چین خواهد بود.
خانم هسو گفت: «یکی از اجزای کلیدی آن، اطمینان از دسترسی چین به فناوری [و] مواد مورد نیاز چین از آسترالیا است: سنگ آهن، فولاد و زغال سنگ.»
چگونه به این‌جا رسیدیم؟
روابط دو ملت در سال ۲۰۱۸ پس از آن به تیرگی گرایید که آسترالیا تصمیم گرفت دست شرکت چینایی هواوی را از کار در شبکه نسل پنجم اینترنت (۵جی) به دلیل نگرانی‌های امنیت ملی کوتاه کند.
اما این تصمیم آسترالیا برای مطرح کردن راه‌اندازی تحقیقات مستقل در مورد منشاء کووید-۱۹ بود که خشم دولت چین را برانگیخت و منجر به وخامت کامل روابط شد.
در پی این تلاش‌های آسترالیا مبنی بر راه‌اندازی تحقیقات در مورد کووید-۱۹، دولت چین طی ۱۸ ماه آتی و به کانبرا هشدار داد که «چین عصبانی است. اگر می‌خواهید چین را دشمن خود بسازید، چین از دشمنی ابا ندارد.»
اگرچه کانبرا پیوسته تلاش کرد که خطوط ارتباطی خود با پکن را باز نگه دارد، اما مقامات چینایی برای سال‌ها از پاسخ دادن به تماس‌های مکرر همتایان آسترالیایی خود خودداری کردند.
در ماه نوامبر ۲۰۲۰، پکن فهرستی از ۱۴ شکایت خود از کانبرا را منتشر کرد که در آن از جمله ادعا شده بود آسترالیا عمداً به احساسات ضدچینایی دامن می‌زند و به دستور آمریکا در منطقه اندوپاسیفیک عمل می‌کند.
نخست‌وزیر وقت اسکات موریسن این ادعاها را «مزخرف» خواند و گفت که «آسترالیا یک کشور مستقل است. ما تصمیم‌های خود را براساس منافع ملی [مان] می‌گیریم.»
کمتر از دو هفته بعد، یک مقام ارشد وزارت خارجه چین عکسی ساختگی را تویت کرد که در آن یک سرباز آسترالیایی با چاقویی بر گلوی یک کودک افغان دیده می‌شد. آقای موریسن که به‌شدت از این موضوع خشمگین شده بود،
این تصویر تحریک‌آمیز اشاره‌ای آشکار به در مورد ادعاهای جنایات جنگی نیروی ویژه آسترالیا در افغانستان بود.
از سوی دیگر، چین در چند سال اخیر دو شهروند آسترالیایی چینی‌تبار- روزنامه‌نگار چنگ لی و نویسنده یانگ هنگ‌جون- را زندانی کرده که یکی از موضوعات حساس برای مقامات آسترالیایی بوده است.
خانم لی بیش از دو سال پیش به اتهام جاسوسی توسط چین دستگیر شد. او سال گذشته پشت درهای بسته محاکمه شد، اما هنوز نتیجه آن مشخص نشده است. همسر او می‌گوید که بازدیدهای کنسولی بسیار محدود بوده‌اند.
