Yakında oy kullanma hakkı olanlar, Voice to Parliament (Parlamento’ya Ses) olarak adlandırılan oluşum ile, Avustralya Anayasası’nda Yerli Halkların tanınması konusunda bir güncelleme yapılıp yapılmamasına karar vermeye çağrılacak.
Ses, Avustralya’nın Yerli Halklarını ilgilendiren konularda parlamentoya tasiyelerde bulunacak ve seçilmiş kişilerden oluşacak.
Avustralya Seçim Komisyonu (AEC) Sözcüsü Evan Ekin-Smyth, bu süreçte referandumun önemini,
“Referendum, belli bir konuda Avustralya Anayasası’nın değiştirilip değiştirilmeyeceği konusunda yapılan oylamadır,” diyerek açıklıyor.
Anayasayı değiştirmenin tek yolu, halk oylamasıdır. Parlamento’nun bunu yapmaya yetkisi yoktur.Evan Ekin-Smyth
Anayasa, federal hükümetin nasıl çalışacağını belirler. Federal ve eyalet parlamentolarının hangi yasaları çıkarabileceği dahil, federal hükümetin, eyaletlerin ve halkın birbiriyle ilişkilerinin temelini oluşturur.
Referandumda halka şu soruya ‘yes’ veya ‘no’ diye oy vermeleri istenecek:
Yasa Önerisi: Avustralya’nın İlk Ulusları’nın tanınması için Aborijin ve Torres Boğazı Adalıların Sesi’ni kurmak üzere Anayasa değişikliği.
Bu değişikliği destekliyor musunuz?
A supporter is seen with the Aboriginal flag painted on her face in support of the vote hold placards during a Yes 23 community event in support of an Indigenous Voice to Parliament, in Sydney, Sunday, July 2, 2023. (AAP Image/Bianca De Marchi) NO ARCHIVING Source: AAP / BIANCA DE MARCHI/AAPIMAGE
Ekin-Smyth, “Referandumun geçmesi için, ülke çapında çoğunluğun ‘yes’ oyu vermesi gerekir, aynı zamanda eyaletlerin çoğunluğu da ‘yes’ oyu kullanmalı. Yani Avustralya’daki altı eyaletten en az dördünde ‘yes’ çoğunlukta olmalı,” diyor.
“ACT ve NT’de yaşayanlar her Avustralya vatandaşı gibi ‘yes’ veya ‘no’ diye oy kullanır. Bu bölgelerin oyu, sadece ulusal çaptaki sonucu etkiler, ikinci şart olan eyalet çoğunluğunu etkilemez. Bölge oyları, ikinci şart olan eyalet çoğunluğunda değil, sadece ulusal çaptaki sayımın çoğunluğunun belirlenmesinde etkilidir. Bu nedenle bölge oyları ulusal çoğunluk için çok önemlidir,” diye ekliyor.
Önerilen Parlamento’ya Ses, cinsler arasında dengeli bir şekilde oluşur ve kendilerini ilgilendiren yasalarla ilgili olarak Parlamentoya’ya tavsiye için Yerli Halklar arasından seçilir.
Yasaların geçmesinde etkisi olmayacaktır, veto hakkı bulunmayacak, fon verme yetkisi olmayacaktır. Parlamento çalışmalarına normal devam edecektir.
Profesör Mogan Davis, Cobble Cobble Kabilesi’nden University of NSW Anayasa Kürüsüsü Başkanı.
Davis, Ses fikrini ortaya atan Anayasa’da Aborijin ve Torres Boğazı Adalıları’nın Tanınması Uzmanlar Paneli’nde yer aldı.
Davis, başka ülkelerin benzer modelleri başarıyla uyguladığına işaret ediyor.
Davis, “Demokratik sistemlerde, hükümetlerin onları ilgilendiren yasalarla ilgili olarak yerli halkların sesinin duyulmasını güvence altına alan, çok yaygın bir reformdur,” diyor.
Avustralya’da toplumlar arasındaki uçurumun kapanmamasının nedenlerinden biri, hükümetin, onları ilgilendiren konularda yasa ve uygulamalarda toplumlarla iletişime geçmemesidir.Professor Megan Davis
Avustralya yerli halkları Ses konusunda farklı siyasi görüşlere sahip. Bazıları öneriye karşı.
Karşı olanlar arasında NT Country Liberal Partisi Senatörü Jacinta Price ve eski İşçi Partisi Liderlerinden Warren Muddine de bulunuyor. İkili, Parlamento’ya Ses’in yerlilerin dezavantajlı durumlarına çare olamayacağı görüşünde.
Referandum tarihi yaklaştıkça ‘Yes’ ve ‘No’ taraftarları, Ses konusunda olumlu ve olumsuz argümanlarını ortaya koyacak ve ülke çapında bütün evlere gönderilecek.
Country Liberal Party Senator Jacinta Nampijinpa Price walks with a young Indigenous woman wearing an Australian flag ahead of a press conference at Parliament House in Canberra, Wednesday, March 22, 2023. (AAP Image/Lukas Coch) NO ARCHIVING Source: AAP / LUKAS COCH/AAPIMAGE
“Referandum günü ülke çapında binlerce seçim sandığı olacak.
“Oylama gününden önceki haftalarda erken oy kullanılabilecek. Eğer referendum günü oy kullanamazsanız önceden erken oy kullanma merkezlerinde kullanabileceksiniz. Yurt dışında oy kullanma da mümkün olacak. Ayrıca uzak bölegelere mobil seçim sandıkları gönderilecek. Görme engelliler için telefonda oy kullanma da mümkün olacak.”
AEC Temsilcisi Pat Callanan, seçmenlerin çeşitli kaynaklara ulaşma imkanı olacağına işaret etti.
"İnternet sitemizde Türkçe dahil 30’dan fazla dile çevrilmiş kaynaklarımız olacak. Ayrıca telefondan ve tercüme servisinden de erişim sağlanacak."
Seçimlerde oy kullananlar, zaten seçmen kütüğünde oldukları için tekrar kaydolmalarına gerek yok. Seçimlerde olduğu gibi, referandumda da oy kullanmak zorunlu.
Pat Callanan, “Oy kullanmak için avustralya vatandaşı olmanız yeterli. Ama eğer adres değiştirdiyseniz veya kayıt bilgilerinizin güncel olup olmadığından emin değilseniz at aec.gov.au adresinden mutlaka control etmenizi tavsiye deriz,” diyor.
Ekin-Smyth, tartışmaya katılmanın ve kişilerin karar vermek için kendilerinin de araştırma yapmasının önemine işaret ediyor. Ekin-Smyth, “Konu üzerinde düşünün. Referandumun farkı tam da budur. Seçimlerde molduğu gibi seçeceğiniz adayı düşnmüyorsunuz, konuyu düşünüyorsunuz,” diye ekliyor.
Dikkatle araştırmanızı yapın, ‘yes’ mi ‘no’ mu diyeceğinize karar verin. Oy kullanmaya bilgi edinmiş olarak gidin.Evan Ekin-Smyth
Callanan, referendum sonucunun bağlayıcı olacağını hatırlatıyor.
“Nasıl oy kullanırsanız kullanın, fikrinizi ifade etmeniz çok önemli. Biz AEC olarak kimin oylamada nasıl oy kullandığıyla ilgilenmeyiz. İlgilendiğimiz tek şey insanların oyunu kullanmasıdır. Halkın konuyu gerçekten çiddiye almasını istiyoruz.
