2023'te Çin Takvimi Yeni Yıl Günü, 22 Ocak Pazar günü kutlanacak.
Yeni Yıl kutlamalarında dört unsur bulunuyor. Küçük Yıl bir hafta sürer, Yılbaşı gününü bir günlük anma ve dua günü izler; ve ardından bir günlük yeniden bir araya gelme ve hediye günü kutlanır.
Bahar Festivali olarak da bilinen Çin Yeni Yılı, Fener Festivaline kadar 15 gün sürer.
NSW Üniversitesi’nde Çin ve Asya Çalışmaları Öğretim Üyesi Dr Pan Wang, Lunar Yeni Yılın, Çin Takvimi yılının başlangıcı olduğunu söylüyor. Wang, "Ayın dönmesini temel alır, Lunar New Year, Çin Yeni Yılı veya Bahar Festivali olarak anılır. Çin ve Kore, Vietnam, Japonya gibi diğer Doğu Asya ülkelerinde kutlanır," diyor.
Ayrıca, Malezya ve Moğolistan ve dünyada diaspora toplumlarda da kutlanır.
Dr Wang, Çin Yeni Yılı’nın Xia veya Shang hanedanlığından başlayan, 4 bin yıllık bir tarihi olduğunu da kaydediyor.
Source: Getty Images/Kiszon Pascal
"Güneydoğu ve Doğu Asya kültürlerini öğrenmek için bir fırsat"
Dr Kai Zhang, Canberra’daki Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde Kültür, Tarih ve Dil Okulu, Modern Çin Dili Programı’nda çalışıyor.
Zhang, Avustralya’daki Çin Yeni Yıl kutlamalarının, dünyanın her yerinden gelmiş kişilere Çin ve Güneydoğu ve Doğu Asya kültürünü tanımaları için büyük bir fırsat olduğunu söylüyor.
Zhang, "İçinde çok zengin, sembolik anlamların yer aldığı, köklü bir geçmişi olan kültürel bir olay," diyor.
Çin Yeni Yılını kutlama biçimleri
Çin Yeni Yılı aktivitelerinde, yılbaşı günü ev dekore edilir, ailece yemek yenir, kırmızı zarflar ve diğer hediyeler sahiplerine verilir, havai fişek ve çatapat patlatılır, ejderha ve aslan dansları izlenir.
Dr Wang, "Çin Yeni Yılı balık, dumplings gibi yiyecekler, aile ve arkadaşlarla bir araya gelerek kutlanır," diyor.
"Kırmızı rengin şans getirdiğine inanılır, bu nedenle dekorasyonlarda bol miktarda kırmızı renk kullanılır. Yeni yılda çocukların büyümesini kutlamak amacıyla Çinliler çocuklara kırmızı zarflar da verir."
Chinese dancers perform during the Sydney Lunar Festival Media Launch at the Chinese Garden of Friendship in Sydney on February 9, 2021. Source: AAP Image/Bianca De Marchi
Avustralya ve Çin’deki yeni kutlamaları arasındaki farkın, Çin’deki resmi tatilin uzun olmasında yattığını söylüyor. Çin’de tatil dönemine denk gelen yeni yıl nedeniyle milyonlarca Çinli, yeni yıl kutlaması için memleketlerine gider.
Tang’a göre yemek Avustralya’da da, Çin’de olduğu gibi Çin Yeni Yıl kutlamalarının önemli bir unsurudur.
"Ben şahsen Çin Yeni Yılını Canberra’da ailem ve arkadaşlarımla bol miktarda yemek hazırlayarak geçiririm. Masa etrafında toplanır, yılbaşında yüzlerce dumpling yeriz. Yaptığımız bol miktarda yemeği dondurur, kutlamalar süresince tüketiriz."
Geleneksel Çin Takvimi
Günümüzde Çin, Gregorian takvimi kullanıyor olsa da, geleneksel Çin takvimi de hem Çin’de, hem de yurt dışında yaşayan Çinliler arasında, Çin yeni yılını, Fener ve Qingming festivallerini gösterdiği için yaygın olarak kullanılır.
Dr Pan Wang, geleneksel Çin takviminin ayrıca, yıl boyunca insanların evlenmek, cenaze kaldırmak, taşınmak veya yeni bir işe başlamak için seçeceği uğurlu günlerin terimlerini de sağladığını kaydediyor.
Geleneksel Çin Takvimi ay ve güneşin hareketlerine göre oluşur. Yani, Ay’ın Dünya çevresinde, Dünya’nın da Güneş çevresindeki konumunu hesaba katar.
Dr Pan Wang, "Bu takvimde ay başı, ayın şekline göre belirlenir. Bu nedenle yılın ayları 29 veya 30 gündür. Yılbaşı da güneşe göre belirlenir," diyor.
Doğu Asya’da Çin geleneksel takviminin çeşitli versiyonları kullanılır.
Source: Getty Images/d3sign
Wang, "Yılbaşı günü, Ocak sonu ile Şubat ortası bir gün olabilir. Bu yıl Şubat ayına tesadüf etti," diyor.
Fener Festivali
Çin Yeni Yıl kutlamaları yaklaşık iki hafta sürer. Çin Yeni Yıl günü başlar ve Çin yeni Yılı’nın 15’inci günü kutlanan Fener Festivaliyle sona erer.
Çin takvimine göre Fener Festivali ilk ayın 15’inci günü kutlanır.
Dr Kai Zhang, "Aileler çocukları için küçük fenerler hazırlar, evlerinin önünde bu fenerleri yakarlar. Bu nedenle Fener Festivali olarak adlandırılmıştır," diyor.
"Tarihin çok eski zamanlarında, Tang Hanedanından itibaren büyük eğlence ve etkinliklerin düzenlendiği bir festivaldir."
"Atalara saygı gösterme zamanı"
Bir süre Tayvan ve Güney Kore’de yaşayan Melbourne Üniversitesi Asya Enstitüsü’nde Çince Tercüme Çalışmaları Öğretim Üyesi Dr Craig Smith, her iki ülkede de Çin Yeni Yılı kutlamalarına ilişkin çok güzel anıları olduğunu söylüyor.
Smith, Güney Kore’de kutlanan Çin Yeni Yılı’nın, başka geleneksel kültürlerde de olan, atalara saygı temelinde kutlandığını söylüyor.
Smith, "Yeni yıl günü, herkes ölen büyükleri için yemek düzenler, onlara saygılarını sunar ve kadeh kaldırır," diyor.
رقص شیر Source: Getty Images/Nigel Killeen
"Binlerce yıllık tarih"
Dr Smith, Çin dışında kutlanan geleneksel Çin Yeni Yılında pek çok unsur bulunduğuna dikkat çekiyor.
Bunlardan biri, yeni yıl yürüyüşlerindeki Aslan dansı.
Smith, "Akademisyenler aslan dans geleneğine baktığında, aslında binlerce yıl geriye bakıyorlar. Pek çok geleneğin, din, müzik ve sanatın, Çin’e şimdi Batı ve Orta Asya ülkeleri dediğimiz ülkelerden, özellikle de ünlü İpek Yolu ülkelerinden geldiğini uzun zamandan bu yana biliyoruz" diyor.
Bu geleneğin kökenlerinin bazı unsurlarının Çin dışından geliyor olma olasılığı yüksek. Pek çok kişi, dilbilim ve tarihi analizlere dayanarak Pers geleneklerine benzetiyor.
A stall seen selling Chinese New Year products during the Georges River Lunar New Year Festival in Sydney on January 18, 2020. Source: AAP Image/Jeremy Ng
Çin burç yılı, Çin Yeni Yılında başlar ve biter. Tavşan yılı Çin zodyakının dördüncü sırada.
Burçlar kuşağındaki 12 yılın her biri, 12 yılda bir turu tamamlayan ve her biri bir burç hayvanı tarafından temsil edilen ve ayrı özellikleri olan yıldan oluşur.
Bu hayvanlar sırasıyla: Sıçan, Öküz, Kaplan, Tavşan, Ejderha, Yılan, At, Keçi, Maymun, Horoz, Köpek ve Domuz’dan meydana gelir.
