Öne çıkanlar
- Pazartesi sabahı Türkiye ve Suriye’yi etkileyen 7.8 büyüklüğünde büyük bir deprem oldu.
- Bu depremi en büyüğü 7.5 şiddetinde bir dizi artçı deprem izledi.
- Uzmanlar, felaketin büyüklüğünde kötü yapılmış binanın önemli rol oynadığını söylüyor.
Pazartesi günü Türkiye’nin güneydoğusu ile Suriye’nin kuzeyinde meydana gelen büyük depremde 3 binden fazlası Türkiye’de olmak üzere en az 4300 kişi hayatını kaybetti.
Sismoloji uzmanları, bu depremin büyük bir ihtimalle son 10 yılın en büyük depremi olduğunu söylüyor.
Deprem neden bu kadar büyük zarara yol açtı?
Depremin etkisi
Melbourne Üniversitesi Deprem Bilimleri’nden Doçent Mark Quigley, SBS News’e yaptığı açıklamada, "Bölge çok, çok iyi bilinen, çok yüksek zarar riski olan, sismik olarak çok yüksek risk taşıyan bölge," dedi.
7.8 büyüklüğündeki ilk deprem çok kuvvetliydi ve büyük zarar verdi, ama orada durmadı; bu büyük depremi biri 7.5 büyüklüğünde olmak üzere birçok artçı sarsıntı izledi. Normalde, bir yılda meydana gelen 7 ya da daha büyük deprem sayısı 20’den daha azdır.
Deprem ayrıca yüzeyden 18 km derinde meydana geldi; bu da sarsıntının yüzeye daha kuvvetli yansımasına neden oldu.
Doçent Quigley, ilk depremin yüzde 20’den fazla yer çekim ivmesine sahip olduğunu, bu ivmenin yüzeydeki yüzbinlerce insanı ‘çok şiddetli sarsıntıya’ maruz bıraktığını kaydetti. Quigley, "O bölgedeki türden binaların bu çekim ivmesinin yarısı, yani yüzde 10 yer çekim ivmesiyle zarar görmeye başlayacağını düşünüyoruz," dedi.
7.5 şiddetindeki ikinci deprem, yüzde 50 yer çekim ivmesi ile, ilk depremden çok daha güçlüydü ve büyük bir ihtimalle ilk depremde zarar görmeyen binalarda da zarara neden oldu.
Deprem ve artçıların nerelerde oluştuğunu bu haritada görebilirsiniz
Aşağıdaki harita ve grafik 36.962 enlem ve 37.595 boylamının 500 km çapında 5 Şubat 2023 ile 8 Şubat 2023 tarihleri arasında meydana gelen depremleri göstermektedir (Kaynak: ).
Açıklama: büyüklük (magnitude) ve enerji
Richter ölçeği (ML) bir depremin büyüklüğünü sayısal bakımdan ölçer. Büyüklük, bir depremin hacmini karakterize eden sayıdır. Büyüklük, simografi aletinin belirlediği en yüksek harekete göre belirlenir ve büyüklük ölçüsü logaritmiktir. Bir büyüklük birimi, enerjinin ortalama 32 katıdır. Yani, depremin büyüklüğü arttıkça, yıkıcı etkisi de artar. Büyüklükler arasındaki fark büyüktür ama enerjinin gücü çok daha büyüktür. Büyüklük basit rakamlarla açıklanabilir ve anlaması kolaydır. Bu nedenle yayınlarda büyüklük rakamı kullanılır. Ama asıl zararın kaynağı enerjidir. Söz gelimi, 8.7 şiddetindeki bir deprem, sismografinin ölçtüğü 5.8 büyüklüğündeki bir depremden 794 kat daha büyüktür. Ama 8.7 şiddetindeki bir deprem, 5.8 büyüklüğündeki bir depremden 23 bin kat daha güçlüdür.
Binalar
Doçent Quigley, deprem bölgesinde çekilen fotoğraflardan, pek çok binanın bu derece büyük bir depremden kurtulacak kadar sağlam yapılmadığının anlaşıldığını söyledi. Quigley, "binalardaki katlar, bizim ‘bükülme yükü’ dediğimiz şeye - zeminin ileri geri hareketlerine dayanıklı değil ve o anda içindeki pek çok kişiyi sandviç gibi ezerek öldürdü," dedi.
"Bu inşaatçılık pratiğiyle, tasarımla, kullanılan malzemeyle ilgili bir şey olabilir. Karmaşık bir konu.
"Orada milyonlarca mülteci var, bölgede zaten büyük zorluklar yaşanıyor, dayanıklı inşaatlar yapmak her zaman öncelikli bir konu olmayabilir."
A 17-year-old girl being rescued from under the rubble of a collapsed building in Elbistan district in southern Turkey's Kahramanmaraş Province. Source: Getty / Anadolu Agency
SBS News’e konuşan Ahmed, "En az yüzde 50 az olurdu, çünkü bina tamamen çökmezdi. Binalar eğilebilir, olduğu gibi yıkılmaktansa sonradan tamir edilebilecek belli bir zarar oluşabilir," dedi.
Zaman
İlk deprem Pazartesi günü yerel saatle sabah 04.00’de, insanlar uyurken meydana geldi.
Doçent Ahmed, "Günün o saatinde, insanların başlarına bir şeyin düşme ihtimali daha az olan masanın altına saklanmayı, köşeye gitmeyi düşünmesi kolay değil," dedi.
With Reuters
