Her yıl her beş Avustralyalıdan biri psikolojik sağlık sorunu yaşıyor. Avustralyalıların yüzde 45’inin de hayatları boyunca en az bir defa psikolojik sorun yaşadığı belirtiliyor.
Öne çıkanlar
- Psikolojik sorunların erken belirtilerini gözden kaçırmak çok kolay.
- Doğru müdahale ve yardımla insanlar iyileşir.
- Sevdiklerinizle nasıl olduğunuzu paylaşmak son derece sağlıklı ilk adım olabilir.
Macquarie Üniversitesi’nden Psikoloji Profesörü Maria Kangas, Avustralya’da ve dünyanın geri kalanında en sık görülen psikolojik sorunun depresyon ve kaygı veya anksiyete olduğunu söylüyor.
Depresyonun belirtileri:
- Hobiler dahil olmak üzere daha önce zevk aldığınız eylemlerden hiçbir zevk almamak
- İnsanlarla azalan sosyalleşme isteği
- Uyku düzeninde değişiklik
- Konsantrasyon bozukluğu
- Asabiyet
- Üzüntü
- Hassasiyet
- Kangas çok sayıda belirti olduğunu, depresyon için hepsini göstermek gerekmediğini söylüyor.
Dr Kangas sosyal izolasyonun hem depresyon hem de anksiyetede görüldüğünü söylüyor.
Anksiyetenin korkuyla ilişkili olduğunu, “bana diğerleri nasıl bakacak” endişesinin neden olduğunu söylüyor. Sosyal anksiyetenin başkaları tarafından olumsuz değerlendirilme korkusu olduğunu belirtiyor. Sosyal ortamlarda genel anksiyetenin, gelecekte başınıza gelebilecek felaketten korkmak, yanlış yapma korkusu, aile içinde olumsuz gelişmelerden korkmak, iş korkusu, dünyadaki gelişmelerden duyulan korku gibi görünümlere büründüğü, ancak normal hissettiğimiz korkudan farklı olarak, çok daha şiddetli hissedildiğini söylüyor.
Aksiyetenin belirtileri:
- Sıkıntılı, asabi ve sinirli olmak
- Felaket olarak hissi
- Kalp atışının hızlanması
- Nefes alıp verişlerde hızlanma.
- Terleme veya titreme
- Yorgunluk, halsizlik
- Konsantrasyon bozukluğu
- Uyku bozuluğu
COVID-19’dan korkan çok insan olduğunu söyleyen psikolog, yaşananların hepsinin psikolojik sorun yaşadığı veya yaşayacağı anlamına gelmediğini söyledi. Zaman içinde bu korkularla nasıl yüzleştiklerine göre her şeyin değişebileceğini belirtiyor.
Hem depresyon hem de anksiyetede, sık görülen bir başka sonuç da dürtü kontrol bozukluğu. Kişi fazla hassas ve sinirli olabiliyor. Öfke kontrolü sorunu yaşayabiliyor. Dr Kongas, bu durumun da evde, ofiste, kişisel ilişkilerde ve toplum içinde daha fazla sıkıntıya yol açtığını söylüyor.
Source: Pexels/Quintin Gellar
Bunun kontrolden çıkmasıyla beraber yasal sorunlar ortaya çıkabiliyor. Veya işinizi kaybetme riskiyle karşı karşıya kalabiliyorsunuz.
Dürtü kontrol bozukluğu duyguları ve tepkileri kontrol edememe haline verilen isim.
Kontrol edilemeyen dürtüler yasaların, başkalarının haklarının ve toplumsal kuralların ihlaline yol açabilir.
Dr. Kangas dürtü kontrol bozukluğunun kumar, alkol ve diğer kötü alışkanlıklara da yol açabileceğini söylüyor.
Semptomların erken teşhisi önemli
Genelde kişinin en yakınındakiler bile psikolojik sıkıntıların farkına varamıyor.
Psikolojik sorunların zamanla biriktiğini ve bir anda insanların patladığını söylüyor. Bu insanların uzun süredir zorlandığını bilmeyen eşleri ve akrabalarının, bir anda patlamaya anlam veremediklerini söylüyor.
Stres birikiyor ve sonra kişi kontrolünü kaybediyor
Bunun birçok faktörün birikmesinden kaynaklandığını söylüyor.
Uzun yıllar psikiyatri kliniğinde çalışan ve Melbourne Üniversitesi’nin Küresel ve Kültürel Akıl Sağlığı Birimi’nin başında olan Harry Minas bir kişide bu tür değişimler fark ettiyseniz ciddiye almanızı söylüyor.
Bu tür karakter değişimlerini en çabuk fark edecek kişilerin en yakındakiler olduğunu söyleyen Minas, hemen dikkatinizi o kişiye vermenizi, daha yakın iletişim kurmanızı, ne olduğunu sormanızı tavsiye ediyor. Kişinin rahat hissedeceği bir ortam yaratmanın da önemine dikkat çeken uzman, konuşmaya başlayınca yargılanmayacağını, dalga geçilmeyeceğini ve ciddiye alınacağını bilmesinin önemine dikkat çekti.
Source: Getty Images/EschCollection
Toplum içinde olumsuz tutum
Profesör Minas ayrıca uzun yıllar boyunca mülteci ve sığınma talep edenler için federal hükümete de danışmanlık hizmetinde bulunmuş. Çok kültürlü toplumlardan gelenlerin, toplum içinde psikolojik sorunlara yönelik tutumlar yüzünden zamanında yardım istememe riskinin yüksek olduğunu söylüyor.
Bir kişinin psikolojik bir hastalıktan dolayı sıkıntıda olduğunu herkes bilse de bunu gizli tutma, kişiyi eve kapatma gibi örneklerden bahsediyor. Ailelerin utandığı için toplumla ilişkisini kestiğini ve hatta profesyonel yardıma bile itiraz edebildiklerini söylüyor.
Aile doktorunuzla konuyu görüşmek istemiyorsanız Beyond Blue gibi çok sayıda yardım kuruluşu var.
Drinking excessively can make someone's depression worst. Source: Photo by Chitokan from Pexels
K10 testi
Uzman klinik danışman Dr Grant Blashki, insanların Beyond Blue’nun web sitesindeki testi olabileceğini söylüyor. 10 soru üzerinden semptomlar hakkında anında geri bildirimde bulunuyor.
Aldığınız sonuç düşük seviyede çıkarsa, bir şey yapmak zorunda olmayabileceğinizi söyleyen Blashki, ancak yine de kişilerin, özellikle pandemi döneminde, psikolojik sağlıklarını yakından takip etmelerini istediklerini söylüyor. Düzenli egzersiz, evde belirli rutinleri takip etmek, iyi uyumak ve çok alkol tüketmemek gibi tavsiyelerde bulunuyor.
Ancak yaptığınız test orta düzeyde sonuç verdiyse Beyond Blue’yu aramanızı tavsiye ediyor. Sonuç yüksek riskte olduğunuzu gösteriyorsa derhal aile hekiminizi arayın.
Birçok ülkede psikolojik sıkıntılarda ilk gitmeniz gereken kişi aile doktoru değil. Birçok toplumda aile doktorlarının sadece tansiyon ölçmek, ağrılar ve diğer fiziksel sıkıntılarla ilgilendiğinin düşünüldüğünü belirten Blashki, ancak Avustralya’nın sağlık sisteminde aile doktorları psikolojik sağlığın korunmasında çok önemli bir rol oynuyor. Aile doktorlarının GP psikolojik sağlık planı ile size Medicare’den fonlanmış özel psikoloğa yönlendirebileceğini söylüyor.
Mental Health Australia’dan projesinin başında olan Ruth Das, ülke çapında kültürel hassasiyetlere saygı göstererek hizmet sunduklarını söylüyor. Çok kültürlü toplumlarda psikolojik sağlık ve intihar önlemeye odaklanıyorlar.
Kurumun sitesinde farklı psikolojik sıkıntılarla ilgili çok dilde bilgiler sunulduğunu, ayrıca nasıl yardım alabileceğinize yönelik de bilgi verildiğini söylüyor. Ayrıca süreci tecrübe etmiş kişilerle görüntülü röportajların da bulunduğunu belirtiyor.
Psikolojik destek isteyen dinleyiciler 13 11 14’ten Lifeline’a veya 1300 224 636’dan ’ya ulaşabilir.
