ሓይልታት ጸጥታ ሱዳን ነቲ ኣንጻር 'ቲ ዝተገብረ ዕልዋ መንግስቲ ዝካየድ ዘሎ ተቓውሞታት ፡ ዘንብዕ ጋዝ ተኲሶም

ሱዳናውያን ንደሞክራሲ ዝጽውዑ ጕጅለታት ፡ ንኽልተ መዓልቲ ዝኣክል ሲቪላዊ ዘይተኣዛዝነት ከርእዩ ጸኒሖም እዮም ፣ ነቲ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ እተገብረ ወተሃደራዊ ዕልዋ ድማ ተቓዉሞኦም ይቕጽልዎ ኣለዉ።

Sudan's head of the military, General Abdel-Fattah Burhan, speaks during a press conference at the General Command of the Armed Forces in Khartoum, Sudan. Source: AP

ሓይልታት ጸጥታ ሱዳን ኣብቲ ብዙሕ ጸረ-ዕልዋ መንግስቲ ዝግበር ዘሎ ሰልፊታት ዘንብዕ ጋዝ ከምዝተኮሱ ፡ ኣብ ዝተፈላለያ ከተማታት ዝርከቡ ተቓወምቲ ድማ ነቲ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ኣብ ልዕሊ ሰራዊት መንግስቲ ዝተወስደ ናይ ክልተ መዓልታት ስቪላዊ ዘይምእዛዝ ጸዊዖም ኣለዉ ።

ብኣማእታት ዝቝጸሩ ኣንጻር ዕልዋ መንግስቲ ዝቘሙ ተቓወምቲ ፡ ሰንበት ኣብ ርእሰ ከተማ ካርቱምን ኣብታ ማንታ ከተማ ኦምዱርማን ዝዀነት ዋድ ማድኒ ብሸነኽ ደቡብን ኣብ ሰሜናዊት ከተማ ኣጥባራን ንሰልፊ ወጺኦም ዊዒሎም።

ተቓወምቲ "ስልጣን ናይ ህዝቢ እዩ" ብምባል "ኣይፋል ንወትሃደራዊ ምምሕዳር ኣይፋል" ብምባል "ሲቪል መንግስቲ" ክጣየስ ጻውዒት ኣቕረቡ ።

ካብቲ ሰራዊት ብ 25 ጥቅምቲ ስልጣን ካብ ዝቆጻጸር ጀሚሩ ብደረጃ ሃገር ኣንጻር ዕልዋ መንግስቲ ዝቐንዐ ተቓውሞታት እኳ እንተ ኣጋጠመ ፡ሓያል ኢድ ጸጥታ እንተጋጠሞኳ እቲ ተቓውሞታት ቀጺሉ እዩ ።

ብመሰረት እቲ ብርእሱ ዝቘመ ነጻ ማእከላይ ኮሚተ ሓካይም ሱዳን: ብውሕዱ 14 ሰልፈኛታት ተቐቲሎም: ኣስታት 300 ድማ ቈሲሎም እዮም ።

ብሰንበት ኣብ ዖምዱርማን ናይ ተቓውሞ ሰልፊ ዝተሳተፈት ሆዳ ኦትማን "ተቓወምቲ ጐደናታት ዓጽዮም: ኣንጻር ወተሃደራዊ ስርዓት ተቓዉሞኦም ከስምዑን : ሲቪል መንግስቲ ምርጫ ህዝቢ እዩ ክብሉ ድማ ይጭድሩ ነበሩ" ኢላ ።

ላዕለዋይ ጀነራል ሱዳን ዓብደል ፋታሕ ኣል-ቡርሃን ንመንግስቲ ፡ ከምኡ እውን ነቲ ነታ ሃገር ናብ ምሉእ ሲቪላዊ ምምሕዳር ክመርሓ ትጽቢት ዝግበረሉ ዝነበረ ሓባራዊ ወተሃደራዊ-ሲቪላዊ ቤት ምኽሪ ካብዘፍርሶ ዳርጋ ክልተ ሰሙን ገይሩ ኣሎ።

Sudanese diaspora based in the UK protest against military rule in Sudan, on Whitehall, near Downing street on 30 October, 2021 in London, England. Source: Getty Images

ጀነራል ቡርሃን ናይ ህጹጽ እዋን ድንጋገ ኣዊጁ ፡ ንሲቪላዊ መሪሕነት ሱዳን እውን ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ኣእትዩ ።

ቀዳማይ ሚኒስተር ዓብደላ ሓምዶክ ንሓጺር እዋን ተኣሲሩ እኳ እንተ ነበረ ፡ ጸኒሑ ግና ኣብ ትሕቲ ውፅኢታዊ ናይ ቤት ማእሰርቲ ኣተወ ።

ጎማታት ምቅጻል

ብሰንበት ኣብ እተኻየደ ሰላማዊ ሰልፊ ፡ እቲ ሱዳናዊ ማሕበር ክኢላታት ሱዳን (SPA) ንኽልተ መዓልቲ ዝጸንሕ ሲቪላዊ ዘይምእዛዝ ክገብር ዝጠልብ ኰይኑ ፡ እዚ ምትእኽኻብ ኣብቲ ኣብ ሚያዝያ 2019 ነቲ ንነዊኅ እዋን ኣብ ስልጣን ዝነበረ ዑመር ኣል-በሽር ካብ ስልጣኑ ከም ዝእለ ዝገበረ ተቓውሞታት እውን ኣገዳሲ ባእታ እዩ ነይሩ ።

"ሱዳናውያን ነቲ ወተሃደራዊ ዕልዋ ነፂጎምዎ እዮም" ዝበለ እቲ SPA ፡ "ድርድር ኰነ ሽርክና ብሓንሳብ ምስራሕ ዝበሃል የለን" ኢሉ ቃል ኣትዩ እዩ ።

እቲ ናይ SPA ንሲቪላዊ ዘይተኣዛዝነት ኢንተርነት ስለተቛረጸ ብናይ ሞባይል መልእኽቲዩ ናብ ህዝቢ ተዘርጊሑ።

ኣብ ምብራቓዊ ካርቱም ወረዳ ቡሪ ተቓወምቲ ጎማታት ኮሚሮም ብምቅጻል ተቓዎሞኦም ኣስሚዖም።

"ሓይልታት ጸጥታ ጸኒሖም ነቲ ተቓውሞ በቲ ዘንብዕ ጋዝ ብምብታኖም ፡ ነቲ ባጎኒታት እውን ከልግስዎ ጀሚሮም" በለ ።

ንግሆ ሰንበት እውን ሓያሎ መምህራን ኣብ ኣፍደገ ሚኒትሪ ትምህርቲ ተኣኪቦም ኣንጻር ሰራዊት ተቓዉሞኦም ኣስሚዕዕም።

"# ሱዳን ከም መርኣያ ናይቲ ኣብቲ ዞባ እተራእየ ምዕባለ እያ: ብህጹጽ ድማ ሲቪላዊ ምምሕዳር ክትከል ኣለዎ" ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ሰብኣዊ መሰላት ቀንዲ ተሓላቒ ሰብኣዊ መሰላት ዝኾነት ባችሌት: እቶም ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ኣትዮም ዘለዉ ኵሎም ክፍትሑን ናብ ግዝኣተ ሕግን ዲሞክራሲያዊ ምስግጋር ሰባትን ክምለሱን ይጽውዕ: -

መምህር ጂኦግራፍ ዝዀነ መሓመድ ኣል-ኣሚን ፡ "ኣብ ጐደናታት ደው ኢልና ነቲ ሰንደቕ ዕላማ ተሰኪምና ክንከይድ ከለና ፡ ፖሊስ መጺኡ ዘንብዕ ጋዝ ተኲሱልና" በለ ።

ብዛዕባ እቶም ግዳያት ዝተረጋገጸ ጸብጻብ እኳ እንተ ዘይነበረ ፡ ኣስታት 87 መምህራን ግና ኣብ ቤት ማእሰርቲ ከም እተታሕዙ እዩ ዝሕበር ።

ዩኒቨርሲታት ስርሐን ደው የብላ

እቲ ናይ መምሃራን ተቓዉሞ ፡ እቲ ወተሃደራዊ መሪሕነት ኣብ ሚኒስትሪ ትምህርቲ ንሓለፍቲ ክፍሊ ድሕሪ ብናቱ ምትክኡ ዝተገብረ ኮይኑ፡ ከም ኣካል ናይ "ቲ ኣብ ብዙሕ ጽፍሕታት ዝተገብረ ንለውጢ ዝጠልብ ተቓዉሞ እዩ ።

"እቲ ተቓውሞ ነቲ ተረፍ ናይቲ ኣረጊት ስርዓት ምምላስ ዝነጽግ እዩ" ብምባል ማሕበር መምህራን ገሊጹ።

እዚ ከምዚ 'ሉ ከሎ ፣ ኣብ ክልተ ናይ ሱዳን ቀንዲ ዩኒቨርሲቲታት ትምህርቲ ንዘይተወሰነ ግዜ ጠጠው ኢሉ ኣሎ ።

ዩኒቨርሲቲ ካርቱም ብ25 ጥቅምቲ ፡ "ነቲ ወተሃደራዊ ዕልዋ " ፣ ኣብ ልዕሊ ተማሃሮ እተገብረ መጥቃዕትታት ኮኒኑ ።

ኣብ ምብራቓዊ ከተማ ፖርት ሱዳን ዝርከብ ዩኒቨርሲቲ ቀይሕ ባሕሪ ብሰንበት ን "ድሕነት ተማሃሮ" ብዝብል ትምህርቲ ከም ዘቋረጸ ገሊጹ ።

እቲ ወተሃደራዊ ስርሒት ፡ ኣህጉራዊ ኩነኔ ኣለዓዓለ ፣ ገለ ካብኡ ፡ ቀጻዒ ረድኤት ምንካይን ቅልጡፍ ናብ ሲቪላዊ ምምሕዳር ክምለሱ ምሕታትን እዩ ።

ጀነራል ቡርሃን ፡ "ዕልዋ መንግስቲ ኣይነበረን" እኳ እንተ በለ ፡ "ነቲ መሰጋገሪ ዝኸዶ ዝነበረ ግጉይ መገዲ ንምእራም" እተገብረ ምንቅስቓስ ከም ዝዀነ እዩ ገሊጹ ።

ብሓሙስ ፡ እቶም ኣባላት ሰራዊት ፡ ኣርባዕተ ሲቪላውያን ኣባላት መንግስቲ ፈቲሖም ።

እንተኾነ ካልኦት ኣገደስቲ ሰበ-ስልጣን ገና ኣብ ትሕቲ ሓለዋ ኣለዉ ፡ ሓይልታት ጸጥታ ምስ ፍሉይ ወኪል ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ሱዳን ቮልከር ፐርቴሽስ ድሕሪ ምርኻቦም ፡ ንኻልኦት ሲቪላውያን መራሕቲ ኣብ ትሕቲ ቀይዲ ኣእትዮም እዮም።

ብድሕር "ዚ እቲ ወታሃደራዊ መሪሕነት ንፖለቲከኛታትን ንጡፋትን ምእሳር ከቋርጽን ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት ደው ክብልን ንጽውዕ" ክብል ሚስተር ፐርተስ ተዛሪቡ።