ጀርመን ኣብ ግዝኣት ናሚብያ ጃምላዊ ቅትለት ከም ዝፈጸመት ኣፍልጦ ድሕሪ ምሃባ ፡ ንዘርኢ እቶም ግዳያት ገንዘባዊ ሓገዝ ብምግባር 1.1 ቢልዮን ዩሮ (1.8 ቢልዮን ዶላር ኣውስትራልያ) ከም እትህብ ተመባጺዓ ኣላ ።
ሎሚ ዓርቢ ሚኒስተር ጉዳያት ወጻኢ ሄኮ ማያስ ፡ "እዚ ፍጻመታት እዚ ፡ ጃምላዊ ቅትለት ከም ዝዀነ ጌርና ብወግዒ ኽንጠቕሶ ኢና" በለ ።
"ነቲ ኣብ ጀርመን ዘሎ ታሪኻውን ስነ ምግባራውን ሓላፍነት ኣብ ግምት ብምእታው ፡ ስለቲ እተፈጸመ" ግፍዒ "፡ ካብ ናሚብያ ይቕረታ ክንሓትት ኢና ፣ እቶም ግዳያት ከኣ 'ዘርኢ" ናይቶም ግዳያት ክዀኑ እዮም ።
እዚ ምልክታ እዚ ፡ ድሕሪ እቲ ኣብ መንጎ ክልቲአን ሃገራት እተገብረ ንልዕሊ ሓሙሽተ ዓመት ዝጸንሐ ዘተ እዩ ካብቲ ብ1884 ክሳዕ 1915 ኣብ ከባቢ በርሊን እተገብረ ዘተ ተበጊሱ ።
ኣብ ትሕቲ ግዝኣት ጀርመን ዝነበሩ ሰፋሮ ፡ ብ1904-1908 ኣብ ልዕሊ ሄረሮን ናማን ንዚነብሩ ዓሰርተታት ኣሽሓት ተወላዶ ኢንደሮስን ዓሰርተታት ኣሽሓት ሰባት ቀቲሎም እዮም ፣ እዚ ከኣ ፡ ኣብ መበል 20 ዘመን ከም ቀዳማይ ጃምላዊ ቅትለት ጌርካ ዝርአ ዝነበረ እዩ ።
እቲ ግፍዒ ነቲ ኣብ መንጎ ናሚብያን ጀርመንን ዝነበረ ርክብ ንሓያሎ ዓመታት መርዝዎ እዩ ።
'ዝፈሸለ ድነ'
ጀርመን ፡ "ነቲ ኣብ ልዕሊ እቶም ግዳያት ዝወረደ ዓብዪ መከራ ኣፍልጦ ንምሃብ" ኣብ እትገብሮ ጻዕሪ ፡ ን "ዳግመ ህንጸትን ልምዓትን" ናሚብያ ብ1.1 ቢልዮን ኤውሮ ገንዘባዊ መደብ ክትድግፎ እያ " ክብል ሚስተር ማኣኣስ ገሊጹ።
እቲ ገንዘብ ልዕሊ 30 ዓመት ክኽፈል ምዃኑ ፡ ኣብ ጥቓ እቲ ዘተ ዝነበሩ ምንጭታት ከም ዝሓበርዎ ፡ ብቐዳምነት ንደቂ ሄሬሮን ናማን ንምሕጋዝ ክውዕል እዩ።
ይኹን እምበር ፡ ማያስ ነቲ ጀርመን እተዋህቦ ገንዘባዊ ደገፍ ከም ካሕሳ ምዃኑ ካብ ምጥቃስ ተቘጠቡ፣ በዚ ድማ እቲ ክፍሊት "ካሕሳ" ንምርካብ መገዲ ኣይከፈተን ።
ኣፈኛ ፕረዚደንት ናሚብያ ሃጌ ጂንጎብ ፡ ኣልፍሬዶ ሄንጋሪ ብዛዕባ ጃምላዊ ቅትለት ወግዓዊ ኣፍልጦ ከም ዝሃበ ንኤኤፍፒ ሓቢሩ ፡ "እዚ ናብ ቅኑዕ ኣንፈት ዝመርሕ ናይ መጀመርታ ስጕምቲ እዩ።" ኢሉ።
ኣስዕብ ኣቢሉ ድማ ፡ "ነቲ ይቕረታ ምሕታት ፡ ነቲ ድሕሪኡ ዝስዕብ መልሲ እውን መሰረት እዩ" ።
እቲ ስምምዕ ሕጂ እውን ብፓርላማታት ክልቲአን ሃገራት ክጸድቕ ኣለዎ ።
እንተዀነ ግን: ኣብ ክልቲአን ሃገራት ዝርከቡ ተጣበቕቲ ጕጅለታት ቀጥታዊ መልሲ ብዘይምሃበን ነቒፈሞ ኣለዉ።
እቲ ኣብ ጀርመን ዝመደበሩ "በርሊን ፖስትኮሎሚንስ" ዝተሰምየ ተበግሶ ፡ "ዝፈሽል እዩ" ድሕሪ ምባል ፡ "ነቲ ኣብኡ ተጻሒፉ ዘሎ ወረቐት ዋጋ የብሉን" ኢሉ ።
እቲ ጉጅለ ኣብ ርእሰ ከተማ ጀርመን ከባቢ 50 ዝኾኑ ሰባት ዝሳተፍዎ ናይ ተቓውሞ ሰልፊ ብ ዓርቢ ኣብ ዝተኻየደ ዘተ ማሕበረሰብ ሄሬሮን ናማን እኹል ምምኽኻር ከምዘይተዋህቦም ገሊጹ ።
ዋና ጸሓፊ በዓል ስልጣን ኦቫሬሮ ትራዲሽናል ዝዀነ ሙትጂንደ ካትጂዋ ንኤኤፍፒ ፡ "ኣብ መንጎ እዘን ክልተ መንግስትታት እዚኣተን ንዚግበር ዝዀነ ይኹን ውጽኢት ኣይንቕበልን ኢና" ኢሉ ገሊጹ ኣሎ።
ኣብ ቅድሚ ፓርላማን ኣምባሳደር ጀርመንን እተገብረ ስምምዕ ብምቅዋም ፡ ኣስታት ሚእቲ ዝዀኑ ሰባት ነቲ ስምምዕ ተቓወምዎ ።
ዕልወት, ሕነ
ናሚብያ ኣብ እዋን ግዝኣት በርሊን ፡ ጀርመን ደቡብ ምዕራብ ኣፍሪቃ ተባሂላ ትጽዋዕ ነበረት ፣ ድሕሪኡ ፡ ብ1990 ናጽነት ቅድሚ ምርካባ ፡ ን75 ዓመት ኣብ ትሕቲ ግዝኣት ደቡብ ኣፍሪቃ ወደቐት ።
ብ1904 ፡ ህዝቢ ሀረሮ ማሎምን መሬቶምን ምስተመንዝዑ፡ ንቓልሲ ተለዕሉ እንተኾነ ሃጸያዊ ሰራዊት ጀርመን ነቲ ዓመጽ ደምሰሶ።
ኣብ ነሓሰ 1904 ኣብ ከተማ ዋተርበርግ ኣብ እተገብረ ውግእ ፡ ኣንስትን ቈልዑን ዝርከብዎም 80,000 ሄሬሮ ሃዲሞም ፡ ነቲ ሕጂ ምድረ በዳ ካላሃሪ ተባሒሉ ዝፍለጥ ከባቢ ሰጊሮም ብሰራዊት ጀርመን ተሃድኑ ። ካብቶም ዝሃደሙ 15,000 ጥራይ እዮም ብህይወት ተሪፎም ።
ነቲ ዕልወት ከፍርስ ኢሉ ጀርመናዊ ጀነራል ሎታር ቮን ትሮታ ምስ ተላእከ ፡ ነቶም ህዝብታት ክጸንቱ ኣዘዘ ።
A group of native Herero people, either before or during the First World War. Source: Robert Hunt Library
ካብ 1904 ክሳዕ 1908 ኣብ ዝነበረ እዋን ፡ እንተወሓደ 10,000 ናማን ከምኡውን 60,000 ህዝቢ ሀረሮ ተቐትሉ ።
መግዛእታዊ ወተሃደራት ጃምላዊ ህልቂት ይፍጽሙ ፡ ሰብኡት ፡ ኣንስትን ቈልዑን ድማ ናብቲ ኣሽሓት ብጽምኢ ዝሞቱሉ ምድረ በዳ ክሃድሙ የገድድዎም ነበሩ ። ከም ደሴት ሻርክ ዝኣመሰለ ኣሰካሒመዳጐኒ መዓስከራት እውን መስረቱ ።
ውርሻ ናይ "ዞም ግፍዕታት እዚኣቶም ፡ ነቲ ኣብ መንጎ በርሊንን ዊንድሆክን ዝነበረ ርክባት ካብ ነዊሕ እዋን ኣትሒዙ ክበትኮ ጸኒሑ እዩ ።
ኣብ 2015 ፡ ይቕረታ ንምሕታት ዘተ ክግበር ጀመረ ፣ ብ2018 ጀርመን ንኣዕጽምቲ ኣባላት ቀቢላታት ሄረሮን ናማን ምስ መለሰት ፡ ሚኒስተር ኣህጉራዊ ባህላዊ ፖሊሲ ሚሸል ሙወንተፈሪንግ ፡ "ካብ መዓሙቝ ልበይ ይቕረታ" ክብል ተዛረበ።
ሚስተር ገንጎብ ዝሓለፈ ዓመት ነቲ ስምምዕነት ነጺጉዎ ።
ንሱ "በርሊን ፡ ሃገሩ ድሕሪ ጃምላዊ ቅትለት ምስ እስራኤል ኣብ ዝገበረቶ ዘተ እውን ፡ "ካሕሳ " ዝብል ቃል ከም ዘይተቐበለት ገሊጹ።
