ቆልዑ ቓዛ ብኽትሓስቦ ዘጸግም መጠን ይቕተሉ፡ እቶም ብህይወት ዘለዉ'ውን መጻኢኦም ብሩህ ኣይመስልን።

ኣብ ቓዛ ዝርከቡ ሓካይም ፡ ኣብታ እተኸብበት ግዝኣት ሕክምናዊ ቀረብ ፡ መሰረታዊ ምግብን ካልእ ዘድሊ ነገራትን ኣብዘይብሉ መደንዘዚ ብዘይብሉ ቆልዑ ኣብ ሆስፒታላት ይሕከሙ ከም ዘለዉ ይገልጹ ።

ኣብ መበል 18 መዓልቱ ግጽት እስራኤልን ሓማሳን ፍልስጢኤማዊ ቆልዓ ሕክምናዊ ረዲኤት እናረኸበ። Source: ABACA / Middle East Images/PA/Alamy

ኣብ መንጎ ሓማስን እስራኤልን ውግእ ኣብ ዝካየደሉ ዘሎ ፡ ትካላት ረድኤት ኣብ ቓዛ ምቑጻሮም ዝኸብድ ብዙሓት ቈልዑ ፡ እንተላይ እቶም ኣብ ትሕቲ ፍርስራስ እተቐብሩ ኣብ ከቢድ ሓደጋ ከም ዘለዉ ኣጠንቂቖም ።

እቶም ዕድለኛታት ኮይኖም ብህይወት ዝጸንሑ ኣብ መጻኢ ኣካላውን ኣእምሮኣውን ጸገማት ጥዕና ከጋጥሞም ከምዝኾነ የጠንቅቑ። ቈልዑ ብዘይ ፈውሲ ቃንዛ ኣካሎም ይቑረጹ ከም ዘለዉ ሓካይም ገሊጾም ኣለዉ።

ኣብ ቓዛ ካብ 7 ጥቅምቲ ንነጀው ክንደይ ዝኣኽሉ ህጻናት ሞይቶም?

ናይ ረድኤትን ምዕባለን ትካል ሴቭ ዘ ችልድረን ቁጽሪ ናይቶም ኣብ ቓዛ ኣብ ውሽጢ ሰለስተ ሰሙን ጥራይ ልዕሊ 3,542 ዝሞቱ ህጻናት ኣብቶም ዝሓለፉ ሰለስተ ዓመታት ኣብ መላእ ዓለም ናይ ግጭት ዞባታት ካብ ዝተቐትሉ ህጻናት ዝበዝሐ እዩ ይብል ።

ካብቶም ብ ሚኒስትሪ ጥዕና ቓዛ ከም ዝተቐትሉ ዝተገልጸ 8,525 ሰባት ፡ ዳርጋ ፍርቂ ዝዀኑ ቆልዑ እዮም ።

ዳይረክተር ናይታ ግዝኣት ፍልስጤም ሴቭ ዘ ችልድረን ፡ ጄሰን ሊ ፡ "ንሰለስተ ሰሙን ዝኣክል ዝቐጸለ ኲናት ፡ ቈልዑ ካብ ስድራ በቶም ይፈልን ህይወቶም ብዘይ ዝዀነ ይኹን ምኽንያት ይጠፍእን ኣሎ" በለ ።

እቶም ሃለዋቶም ዘይተፈልጠ 1,000 ዝዀኑ ቘልዑ ፡ ኣብ ትሕቲ እቲ ፍርስራስ ከም ዝህልዉ እዩ ዝሕሰብ ፣ እቲ ጕጅለ ረድኤት ወሲኹ ፡እዚ ዝኾነ ብነፈርቲ እስራኤል ብዝተገብረ ደብዳብ ዝሰዓበ እዩ ኢሉ ።

ሓይልታት ምክልኻል እስራኤል ነቲ ሓማስ ኣብ እስራኤል ኣብ 7 ጥቅምቲ ዝፈጸሞ መጥቃዕቲ ሕነ ንምፍዳይ ንጋዛ ብደብዳብ ኣጸልሚትምዋ እዩም ዘለዉ ፣ በቲ ሓማስ ዝወሰዶ ስጉምቲ ልዕሊ 1,400 እስራኤላውያን በቲ ዕጡቕ ጉጅለ ተቐቲሎም እዮም ።

ቆልዑ ቓዛ ኣብ ኲናት ይውለዱን ይቕተሉን

ኣብ 2021 ኣብ ጋዛ ምስ Médecins Sans Frontières (MSF) ዝሰርሐት ኣውስትራልያዊት ሓኪም ናታሊ ትሩትል ፡ እቲ ኣብ ልዕሊ ህጻናት እተኻየደ ውግእ ዘሕድሮ ጽልዋ ፡ "ዘስካሕክሕ ጥፍኣት" ምዃኑ ገሊጻ እያ ።

ንሳ ን SBS ኒውስ ኣብ ዝሃበቶ ሓበሬታ ፡ "እዚ ኣብ ጋዛ ካብ ኩሉ ንላዕሊ ዝኸበደ ተርእዮ ፡ ኣብ ምጥፋእ ህይወት ፡ ኣብ ኣካላዊ መጉዳእቲ ፡ ኣብ ምስኣን ትሕተ ቅርጺ ፡ ምስኣን ኣባይቲ እዩ ።"

ኣብ ጋዛ ዝርከቡ ናይ MSF ሓካይም ብውሑድ ዓቐን መደንዘዚ ህጻናት መጥባሕቲ ይገብሮምሎን ንሓደስቲ ዘኽታማት ድማ ይሕክሙ ኣለዉ ኢላ ።

"(ንሳቶም) ቈልዑ ክርእዩ ከለዉ ፡ ብዙሓት ካብ ስድራኦም ተፈልዮም ዝከናኸንዎም ዘይብሎም ቘልዑ እዮም ዝርእዩ ዘለዉ" በለት ትርቱል ።

ኣብ ጋዛ ዝነብር ኤም ኤስ ኤፍ ሓኪም ንማዕከን ዜና ዓዲ-እንግሊዝ ኣብ ዝሃቦ ሓበሬታ ፡ ሓካይም ብዘይ መደንዘዚ ንቘልዑ ናምቑራጽ ኣካላ ቆልዑ ክገብሩ ከም እተገደዱ ኣረዲኡ ።

"ኣብ ኤም ኤስኤፍ ዝርከቡ ሲንየር መሳርሕተይ ማይ ንምርካብ ኣብ መዓልቲ ንሰዓታት እዮም ዘሕልፉ ዘለዉ ። ናይ ብሓቂ ድሓን ኣይኰነን "በለት ትሩል ።

ሓማስ መጥቃዕቲ ድሕሪ ምፍናዉንን እስራኤል ኣብ ከበባ ምስ ኣእተወቶን እዋን ኣትሒዙ ፡ ናብ ጋዛ ዝኣቱ ዉሑድ ረዲኤት እኳ እንተ ሃለወ ፡ ነዳዲ ክኣቱ ግን ኣይተፈቕደሉን ።

እዚ ኩነታት ኣብ ህጻናት ዝዘውርዶ ናይ ነዊሕ እዋን ጸገም እንታይ እዩ?

ነቶም ብህይወት ዝተርፉ ቈልዑ ፡ እቲ ናብ ንቡር ዝምለስሉ ዝኽእሉሉ ህይወት "ኣዝዩ ውሱን" ከም ዝዀነ ቱረል ገሊጻ ።

ኣብቲ ዝካየድ ዘሎ ውግእ ፡ መዓልታዊ 160 ዝዀኑ ህጻናት ኣብ ጋዛ ይውለዱ ከም ዘለዉ ሓቢራ ።

Palestinian children who have fled their homes due to Israeli strikes play games as they shelter at a United Nations-run school in Gaza. Credit: AAP

"እቲ ካብ ዝሓለፈ ውግኣትን ኣብትሕቲ ጎቦጣ ምንባርን ዝመጽእ ሕዱር ሕማም ምቅላዕ ፡ ምስቲ ሕጂ ዘጋጥም ዘሎ ነገራት ተደሚሩ ፡ ኣብ ጥዕና ኣእምሮ ኵሎም ቈልዑ ጋዛ ኣዝዩ ከቢድ ጽልዋ ክህልዎ እዩ" ብምባል ቱርል ገሊጻ ።

ንሳ ከም ዝበለቶ ፡ ኣብ 2021 ኣብ ጋዛ ኽትዓዪ ከላ ፡ ሰራሕተኛታታ ነቶም ኣብ ትሽዓተ ዓመት ዕድሚኦም ፡ "ምሉእ ብምሉእ ኣብ ስቕታ ክዛረቡ ከም ዘይክእሉንዮም ዝኾኑ" ገሊኦም ድማ ከቢድ ናይ ባህሪ ጸገም ምዕባለ ዘምጽኡን እዮም ።

"ስለዚ ፡ ሓንጐል እናማዕበለን ንግጭት ኣብ ዚቃልዓሉ እዋን ፡ እዚ ኣዝዩ ዘጕሂ ፡ ኣብ ሓደ ግቡእ ኣእምሮኣዊ ጥዕና ዘለዎ ስርዓት እውን እንተ ኰነ ፡ ሰባት ብቐሊሉ ናብ ግቡእ ኩነታት ክምለሱ ኣይክእሉን እዮም ።

ንምንታይ እዩ ኣብ ቓዛ መጠን ሞት ህጻናት ዓቢ ዝኾነ?

ብዝሒ ህዝቢ ጋዛ ልዕሊ ክልተ ሚልዮን እዩ ፣ ዳርጋ ፍርቆም ከኣ ቈልዑ እዮም ።

ቱርትል ፡ ሰባት ኣብቲ ብጻዕቂ ብዙሓት ተቐማጦ ዝነብሩሉ ከባቢ ፡ ኣብ ትሕቲ ከበባ ስለ ዝነበሩ ክሃድሙ ስለ ዘይክእሉ፡ ቍጽሪ ዝሞቱ ህጻናት "ኣዝዩ ብዙሕ" ከም ዝዀነ ሓቢራ።

"ኤም ኤስ ኤፍ ተዂሲ ደው ክብልን ሰብኣዊ ረድኤት ኣብ ጋዛ ንዝርከቡ 2.3 ሚልዮን ሰባት ንምብጻሕ ግቡእ ሓገዝ ክረኽቡን ይጽውዕ ኣሎ" በለት ።

ስለዚ ፡ እዚ ነገራት እዚ የድልየና እዩ ፣ እዚ ከኣ መሰረታዊ ምምላስ ደቂ ሰብ እዩ ። "

ጋዛ ኣብ ትሕቲ ብኣየር ፡ ባሕርን ምድርን ካብ ትኽበብ 16 ዓመት ሓሊፉ ። እስራኤል ነቲ መዕገቲ ኣብ ደቡባዊ ዶብ ጽዒናቶ ፣ ግብጺ ከኣ ኣብ ደቡባዊ ዶብ ።

ብመሰረት ትካል ረድኤትን ዕዮን ሕቡራት ሃገራት ፡ ካብቶም ኣብ ዝሓለፈ ሰለስተ ሰሙን ከም እተቐትሉ እተነግረሎም ሰባት ፡ እቶም 70 ሚእታዊት ዝዀኑ ፡ ቈልዑን ኣንስትን እዮም ።

A Palestinian man mourns next to the body of his child who was killed in Israeli airstrikes on Gaza Strip, at the al-Shifa hospital in Gaza City on 24 October. Source: AP / AP

"ዓለም ንዅላቶም ምስ ሓማስ ማዕረ እትገብሮም ዘላ ኰይኑ እዩ ዝስምዖም ። እዚ ሓደገኛ እዩ ። እዚ እውን ካብቲ ቅድሚ ሕጂ ዝነበረ ግጭታትን ቅልውላዋትን ኣጸቢቕና ንፈልጦ ኢና "ይብል ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ረዲኤትን ሰራሕተኛታትን ትካል ስደተኛታት ፍልስጤም ኮሚሽነር ጀነራል ፊሊፕ ላዛሪኒ ብሰሉስ ኣብ ዝሃቦ ሓጺር መግለጺ ።

እስራኤል ፡ ሓማስ ንሰላማውያን ሰባት ከም ዋልታ ደቂ ሰብ ከም ዝጥቀመሎምን እቲ ሚኒስትሪ ጥዕና ጋዛ ብ ወተሃደራት ሓማስ ከም ዝመሓደር ብምግላጽ ሕቡራት መንግስትታት ኣመሪካ እውን ንልክዕነት እቲ ብዝሒ ሞት ኣብ ሕቶ ኣእትያቶ ኣላ ።

ዕላማ ሓማስ ፡ እስራኤል ክትህሉ ዘለዋ መሰል ኣፍልጦ ዘይህብ ን ፡ ሃገረ ፍልስጤም ምምስራትን እዩ ።