ኣብ ትግራይ፡ ኣስታት 350,000 ዝዀኑ ሰባት ኣብ ውሽጢ ዓሰርተ ዓመት ዝኸፍአ ዓለማዊ ጥሜት የንጸላልዎም ኣሎ ክብል ው.ሕ.ሃ. ገሊጹ።

ኣመሪካን ሕብረት ኣውሮጳን ፡ ነቲ ኣብ ኢትዮጵያ ተኸሲቱ ዘሎ ጥሜት ንምፍዃስን ነቲ ኣብቲ ዞባ ዘሎ ግጭት ደው ንምባልን ፡ ዝያዳ ኣህጉራዊ ጻዕሪ ክግበር ምሕጽንታ ኣቕሪበን ኣለዋ ።

A high-level UN-led committee that focuses on rapid responses to humanitarian crises estimates that some 350,000 people in Tigray region are in famine. Source: AP

ኣብ ትግራይ ልዕሊ 350,000 ሰባት ናይ ጥሜት ሓደጋ ኣንጸላልይዎም ተወሰኽቲ ሚልዮናት ሰባት ኣብ ሓደጋ ኣለው ። ብመሰረት ናይ ሕቡራት ሃገራት ትካላትን ጉጅለታት ረድኤትን እዚ ኣብ ውሽጢ ዓሰርተታት ዓመታት ዝኸፍአ ሓደጋ ጥምየት ብሰንኪ እቲ ተወሊዑ ዘሎ ግጭት ምዃኑ ትካላት ዉዱብ ሕቡራት ሀገራት ይገልጹ።

ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ረድኤት ሓላፊ ማርክ ሎውኮክ "ኣብ ትግራይ ሕጂ ከቢድ ጥሜት ኣሎ" ክብል ኣብቲ ናይ ሓሙስ ናይ ውሁድ ምሕደራ ፕሮግራም ውሕስነት መግቢ (IPC) ትንተና ድሕሪ ምግላጹ ተዛሪቡ ፡ እዚ ጸብጻብ እዚ ግና ብመንግስቲ ኢትዮጵያ ተቐባልነት ኣይረኸበን ።

"ርብዒ ሚልዮን ሶማላውያን ኣብ 2011 ህይወቶም ካብ ዝስእኑ ንደሓር፡ ብዝሒ ናይቶም ኣብ ከቢድ ጥሜት ዘለዉ ሰባት... ካብ ዝዀነ ይኹን ክፋል ዓለም ዝለዓለ እዩ ፣ " ይብል ሚስተር ሎውኮክ።

ቤት ምኽሪ ፀጥታ ሕቡራት ሃገራት ብዛዕባ 'ቲ ግጭት ሰሉስ ክዝትየሉ' ዩ ይብሉ ዲፕሎማሰኛታት ፣ እንተኾነ ፣ እቲ ኣኼባ ብዘይወግዓዊ ዝካየደሉ ምኽንያት ፣ ኢትዮዽያ ነቲ ነቲ ጉዳይ ዝከታተል ቤት ምኽሪ ስለ ብምቅዋማ 'ዩ ፣ንሩስያ ፣ ቻይና ፣ ቬትናም ፣ ህንድን ሃገራት ኣፍሪቃን ሓዊሱ ብዝተፈላለዩ ኣባላትውን ዝተፈላለየ ደረጃ ዘለዎ ኣረኣእያ' ስለዝሓዙ እዩ።

ኣብ ትግራይ ካብ ዝርከቡ 5.5 ሚልዮን ሰባት መብዛሕትኦም ናይ ምግቢ ረድኤት የድልዮም ። ኣብ ወርሒ ሕዳር ኣብቲ ዞባ ኣብ መንጎ ሰራዊት መንግስትን ናይቲ ዞባ ቅድም ኣብ ስልጣን ዝነበረ ሰልፊ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይን ኲናት ተባርዐ ። ካብ ጎረቤት ኤርትራ ዝመጹ ወተሃደራት 'ውን ንመንግስቲ ኢትዮጵያ ንምድጋፍ ኣብቲ ግጭት ኣትዮም ።

እቲ ግጭት ብኣሽሓት ዝቝጸሩ ሰላማውያን ሰባት ቀቲሉ: ልዕሊ ክልተ ሚልዮን ዝዀኑ ድማ ካብ ኣባይቶም ክፈናቐሉ ኣገዲዱ እዩ ።

እቲ ቀንዲ መጠንቀቕታ ናይ IPC - ብናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ትካላት ፡ ናይ ዞባ ኣካላትን ናይ ረድኤት ጕጅለታትን ውሕስነት መግቢ ንምፍላጥ ዝጥቀማሉ ሚዛን - 5ይ ምዕራፍ እዩ ፣ እዚ ድማ ብመጠንቀቕታ ጥፍኣት ዝጅምር ኰይኑ ፡ ኣብ ሓደ ዞባ ጥሜት ከም ዘጋጥም ብወግዒ ናብምእዋጅ ዝዓርግ ምዕራፍ'ዩ።

ኣብ ትግራይ ልዕሊ 350,000 ሰባት ኣብ ምዕራፍ 5 ናይ ጥፍኣት ዕንወት ከምዝወረደደረጃ ከምዝበጽሐ እቲ ጸብጻብ ኣመልኪቱ ። እዚ ማለት ስድራቤታት ጥሜት የንጸላልወን ኣሎ ማለት እኳ እንተዀነ ካብ 20 ሚእታዊት ዘይውሕዱ ሰባት ይሞቱን ብጕድለት ኣመጋግባ ድማ ኣብ ድርኵዂት ጥሜት ኣይበጽሐን ።

"እዚ ከቢድ ቅልውላው እዚ ፡ ብሰንኪ እቲ ግጭት ዘስዕቦ ኣስጋኢ ሳዕቤናት ፡ ከም ምምዝባል ህዝቢ ፡ ናይ ምንቅስቓስ ቀይድታት ፡ ድሩት ሰብኣዊ መሰል ፡ ስእነት ዓጺድን መነባብሮን ፡ ከምኡ 'ውን ኣብ ዕዳጋታት ምስኣን ቀረባት ፡" ክብል እቲ ናይ IPC ይትንትን።

ብወግዒ ዓጸቦ ከምዝኣተወ ንኽእወጅ: 20 ካብ ሚእቲ ናይቲ ህዝቢ ብጥሜት ክሳቐ ኣለዎ: እዚ ድማ ሓደ ካብ ሰለስተ ቘልዑ ብርቱዕ ጥሜት: ክልተ ሰባት ድማ ካብ 10,000 ዝዀኑ መዓልታዊ ብጥምየት ወይ ብሕጽረት መኣዛዊ መግቢን ሕማምን ክሞቱ ኣለዎም።

Ethiopia sent troops into Tigray in November to detain and disarm leaders of the Tigray People's Liberation Front. Source: AP

'ዘባህርር ሕልሚ'

ኣብ ዝሓለፈ ዓሰርተ ዓመት ክልተ ግዜ ጥሜት ተኣዊጁ ኣሎ: - ኣብ ሶማል ኣብ 2011 ከምኡ 'ውን ኣብ 2017 ኣብ ገለ ክፋል ደቡብ ሱዳን ።

"እቲ ግጭት እንተድኣ ቀጺሉ ወይ ብኻልእ ምኽንያት ሰብኣዊ ሓገዛት እንተድኣ ተዓናቒፉ፡ ዝበዝሕ ከባቢታት ትግራይ ብጥሜት ክጥቃዕ እዩ" ብመሰረት እቲ IPC ብተወሳኺ እቲ ረድኤት ዋላ እንተተሰጋገረ እቲ ኩነታት ክሳብ መስከረም ክጋደድ ትጽቢት ይግበር።

መንግስቲ ኢትዮጵያ ነቲ ናይ IPC ትንታነ ብምንጻግ ፡ ሕጽረት መግቢ ከቢድ ኣይኮነን ፡ ረድኤት ድማ ይቐርብ ኣሎ ኢሉ ።

ወሃቢ ቃል ሚንስትሪ ወጻኢ ኢትዮጵያ ዲና ሙፍቲ ብሓሙስ ኣብ ዝሃቦ ጋዜጣዊ መግለጺ መንግስቲ ኣብ ትግራይ ንሓረስቶት ናይ መግቢ ረዲኤትን ሓገዝን ይህብ ከምዘሎ ሓቢሩ።

"ንሳቶም (ዲፕሎማሰኛታት) ምስቲ ብ1984 ፡ 1985 ኣብ ኢትዮጵያ ዘጋጠመ ጥሜት የወዳድሩዎ ኣለዉ" ኢሉ ። "እዚ ፈጺሙ ኣይከውንን እዩ" ኢሉ ።

ኣምባሳደር ኣመሪካ ኣብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ሊንዳ ቶማስ-ግሪንፊልድ ግን ፡ ኣብ ትግራይ ሰብ ኣዊ ቅልውላው ከምዘሎ ገሊጻ ።

ብዛዕባ እቲ ኣብ ኢትዮጵያ ልዕሊ ሓደ ሚልዮን ሰባት ዝቐተለ ቅድሚ ሕጂ ዘጋጠመ ጥሜት ክትገልጽ ከላ ፡ "ክልተ ሳዕ ተመሳሳሊ ጌጋ ክንገብር ኣይንኽእልን ኢና ። ንኢትዮጵያ ብጥምየት ክትሳቐ ኣይነፍቅዳን ኢና ። ሕጂ ስጕምቲ ክንወስድ ኣሎና "በለ ።

ኣመሪካ ፡ ኣብ ትግራይ ሓገዝ ዘድልዮም ሰባት ፡ "ህይወት ዘድሕን ምግቢ ፡ ሕርሻዊ ቀረብ ፡ ጽሩይ ዝስተ ማይ ፡ መጽለሊ ፡ ክንክን ጥዕናን ኣገደስቲ ኣገልግሎታትን ንምድሓን" ተወሳኺ ናይ $181 ሚልዮን ($A233 ሚልዮን) ሓገዝ ከም ዝገበረት ኣፍሊጣ ።

ናይ ዓለም ፕሮግራም ምግቢ ዋና ፈፃሚ ስራሕ ዴቪድ በስለይ ኣብ ትግራይ ብሚልዮናት ዝቑጸሩ ሰባት ካብ ምቕታል ጥሜት ደው ንምባል ምቁራጽ ተኹሲ ፣ ሓገዝ ከይክልከልን ተወሳኺ ገንዘብን ንስርሓት ረድኤት ንምስፋሕ ከምዘድሊ ተዛሪቡ ።

ሮይተርስ ኣብ ዝዘርገሖ ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ናይ ሰኑይ ኣኼባ ከም ዝጸብጸቦ ፡ እቲ ናይ IPC ትንተና "ነቲ ኣብ ምዕራብ ትግራይ ኣምሓራ ተቘጻጺሮሞ ዘለዉ ኣየጠቓልልን እዩ" ።

ብተወሳኺ ሕብረት ኣውሮጳ ነቲ ኣንጸላልዩ ዘሎ ጥሜት ንምፍዃስን ነቲ ዞባ ዘናውጽ ዘሎ ግጭት ንምውጋድን ንዝያዳ ኣህጉራዊ ጻዕርታት ምሕጽንታ ኣቕሪቡ ።

ኮሚሽነር ምሕደራ ቅልውላው ኣውሮጳ ጃነዝ ሌናሪክ "ሰብኣዊ ዕንወት ንምውጋድ መላእ ማሕበረሰብ ዓለም ቀጥታውን ተዘዋዋርን ስጕምቲ ክወስድ ኣለዎ ።

ኣርእስቲ [node] = "ንሞራ" ኡዩድ = "ቢ6507b9-017-48ባ ኣድባ-ኢቤ-ኢ7-00c3d380)

ሓላፊት ናይ ሕቡራት መንግስታት ናይ ኣህጉራዊ ምዕባለ (USAID) ሳማንታ ፓወር ናይ ኢትዮጵያ ወታሃደራዊት መሻርኽቱን "እቲ ግራውቲ ኣንዲዶምን ዘሪፎምን ከምኡውን ኣብዑር ሓሪዶም መነባብሮኦም ከጥፍኡ ወሲኖም እዮም" ኢላ ።

"እዞም ሓይልታት እዚኦም ነቶም ንጥሙያት ክምግቡ ዝፈተኑ ሰራሕተኛታት ረድኤት እውን ከይተረፈ ኣፈራሪሖምን ኣሲሮምን ቀቲሎምን እዮም" ኢላ ።

እቲ ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ፕሮግራም መግቢ ዓለም ዘውጸኦ ናይ ሓሙስ መግለጺ: ዓለም "ካብዝመጽእ መዓትት" ከተድሕን እንተ ኰይና: ዝያዳ ሓገዝ ከም ዘድሊ ኣስሚሩሉ ኣሎ ።

እቲ ኣብ ሮማ ዝመደበሩ ትካል ከምዝሓበሮ ፡ እቲ ኣብ ሮማ ዝመደበሩ ትካል ነቲ ናይ ረድኤት ጻዕርታቱ ብቕልጡፍ የደልድሎ እኳ እንተ ነበረ ፡ ዕጡቓት ጕጅለታት ናብቲ ኣዝዩ ዘድልየሉ ቦታታት ከይበጽሑ ይዕገቱ ኣለዉ ።

"ሚልዮናት ሰባት ብህጹጽ ምግቢ የድልዮም ኣሎ" ድማ በለ ። ብዘይ ብእኡ ብዙሓት ክሞቱ እዮም ። "

ሓላፊ ሃገራዊ ኮምሽን ምክልኻል ሓደጋ ኢትዮጵያ ኣቶ ምትኩ ካሳ "ሕጽረት መግቢ የብልናን" ኢሉ ።