Faailoa i tusi le faate'aina e Sir John Kerr o Gough Whitlam e aunoa ma le logoina o le Tupu tama'ita'i.

O le Aso 11 o Novema 1975 na faate'aina ai e le Kovana Sili, Sir John Kerr, le palemia o Ausetalia Gough Whitlam ma le faigamalo a le Labor na palotaina e tagata o le atunu'u. Ua iloa nei, na faia lea faai'uga e aunoa ma le silafia e le Tupu tama'ita'i o Peretania (le Ao o le malo Ausetalia), Elisapeta II.

gough_whitlam1.jpg
O le Aso 11 o Novema 1975, o se aso ua faamauina i le tala faasolopito o Ausetalia ma ana faigamalo.

O le aso lea na faate'aina ai e le Kovana Sili, Sir John Kerr, le palemia, Gough Whitlam, ma le faigamalo a le Labor na palotaina e tagatanu'u Ausetalia. 

Na faato'a iloa i le Aso Lua o le vaiaso nei (13 Iulai 2020) nisi o vaega taua o le faai'uga lenei ina ua tatala i lalo o se faai'uga a le High Court tusi e 200 na teuina ma loka i le National Archives of Australia. 

Ua manino mai i nisi o nei tusi, e le'i logoina e le Kovana Sili le Tupu tama'ita'i o Peretania (o ia le Ao o le Malo Ausetalia), ina ua faia lana faatonuga e faate'a Gough Whitlam ma le faigamalo a le Labor.
During Australia's constitutional crisis of 1975, Gough Whitlam addresses reporters outside the Parliament building in Canberra
During Australia's constitutional crisis of 1975, Gough Whitlam addresses reporters outside the Parliament building in Canberra Source: Getty
I sana tusi i le Tupu tama'ita'i Elisapeta II ina ua faato'a mae'a ona ia faate'aina le malo, na tusia ai e Sir John Kerr: "I should say I decided to take the step I took without informing the palace in advance because, under the constitution, the responsibility is mine". ("Ua ou faia le faai'uga e aunoa ma le logoina o le maota o le Tupu, ona i lalo o le Faavae, o le matafaioi e fitoitonu ia te a'u.")

"I was of the opinion it was better for Her Majesty not to know in advance, though it is of course my duty to tell her immediately." ("Na iai lo'u manatu, e sili ona le logoina lana Afioga i le Tupu ae le'i faia le faai'uga, e ui o lo'u tiute lea o le logoina o ia i le taimi e tupu ai").

E 3 nisi tusi na faapipi'i faatasi ma le tusi ia Elisapeta II, e aofia ai le tusi o le faate'aina o le malo na faia ia Gough Whitlam, le fautuaga faaloia mai le Faamasino Sili i le tausaga lena, Sir Garfield Barwick, ma se tusi i le ta'ita'i o le ituagai Malcolm Fraser.
National Archives of Australia director-general David Ficker speaks to the media on Tuesday.
دیوید فریکر، رییس آرشیف ملی که امروز به مناسبت نشر این نامه‌ها در کنبرا با خبرنگاران صحبت می‌کرد Source: AAP
Peita'i o loo faaalia i nisi o tusi le faufauina e le Kovana Sili o ni auala e faate'aina ai le palemia ma le faigamalo a le Labor i masina e le'i faia lana faai'uga i le Aso 11 o Novema 1975.

I se tusi a le Kovana Sili, Sir John Kerr i le Tupu tama'ita'i Elisapeta II, o le Aso 12 Setema 1975, na ia tusia.. 

"I'm also keeping my mind open as to the constitutional issues. If the prime minister and the leader of the opposition get into a battle in which the Senate has defeated the budget, the prime minister refuses to recommend a dissolution, my role will need some careful thought," Sir John wrote. ("O loo matala fo'i lo'u mafaufau i le itu i le Faavae. A tula'i mai se fete'ena'iga i le va o le palemia ma le ta'ita'i o le itu-agai ma i'u ai ina faia'ina le tala i le tupe a le malo i le Senate, ae musu le palemia e toe taloina faigapalota, e tatau ona ou mafaufau toto'a i le tulaga o o'u tiute.")

E foliga mai ai, na amata fafau e le Kovana Sili se fuafuaga e oo faate'a ai le palemia Gough Whitlam ma lana faigamalo ia Setema ae faataunu'u i le amataga o Novema 1975.
The Australian flag flies next to a statue of her Majesty the Queen Elizabeth II at Parliament House in Canberra, Monday, July 13, 2020.
پرچم آسترالیا بر فراز تندیس ملکه الیزابت دوم در ساختمان پارلمان فدرال آسترالیا Source: AAP
Na tali mai le failautusi a le Tupu tama'ita'i i le taimi lena, Sir Martin Charteris, ma faasino le Kovana Sili i le faiga masani - a te'ena e le palemene le supply - tulafono e mafai ai ona tatala tupe mo le faagaioiga o le malo - e agatatau i lalo o le Faavae ona faata'ape le palemene. 

"The fact you have powers is recognised. But it's also clear you will only use them in the last resort, and then only for constitutional - and not for political - reasons." (Ua aloa'ia le iai ia te 'oe o le pule. Ae o loo manino mai fo'i, faato'a e faaoaina le pule lenei pe a leai seisi mea e tua iai, ma e faato'a faaogaina e tusa ai ma le Faavae, ae le o se mafua'aga faaitu'au pe faa-politiki.")

Additional reporting: AAP


Share
Published 14 July 2020 2:08pm
Updated 14 July 2020 2:12pm
By SBS News
Presented by Ioane Tiperio Lafoa'i
Source: SBS


Share this with family and friends