Votanti eliġibbli dalwaqt se jkunu mitluba biex jiddeċiedu jekk il-Kostituzzjoni Awstraljana għandhiex tkun aġġornata biex jingħata għarfien lill-popli Indiġeni permezz ta’ korp rappreżentattiv magħruf bħala l-Vuċi fil-Parlament.
Il-Vuċi jkun grupp elett biex jagħti pariri lill-gvern dwar kwistjonijiet u liġijiet li jaffettwaw lill-popli tal-Ewwel Nazzjonijiet.
Il-kelliemi tal-Australian Electoral Commission (AEC) Evan Ekin-Smyth jispjega l-importanza ta’ referendum f’dan il-proċess.
“Referendum huwa vot nazzjonali dwar kwistjoni partikulari biex tibdel jew ma tibdilx il-Kostituzzjoni tal-Awstralja,” huwa jgħid.
L-uniku mod li bih tista’ tinbidel il-Kostituzzjoni huwa permezz ta’ vot mill-poplu. Il-Parlament m’għandux is-setgħa li jagħmel dan.Evan Ekin-Smyth
Il-Kostituzzjoni tistabbilixxi kif il-gvern federali jaħdem. Tiddetermina l-bażi dwar kif il-Commonwealth, l-istati, u n-nies jaħdmu flimkien; inklużi x’liġijiet jistgħu jsiru mill-parlamenti statali u federali.
In-nies ikunu mitlub jivvutaw ‘yes’ jew ‘no’ għal din il-mistoqsija:
“A Proposed Law: to alter the Constitution to recognise the First Peoples of Australia by establishing an Aboriginal and Torres Strait Islander Voice.
Do you approve this proposed alteration?”
A supporter is seen with the Aboriginal flag painted on her face in support of the vote hold placards during a Yes 23 community event in support of an Indigenous Voice to Parliament, in Sydney, Sunday, July 2, 2023. (AAP Image/Bianca De Marchi) NO ARCHIVING Source: AAP / BIANCA DE MARCHI/AAPIMAGE
“Biex referendum jgħaddi, trid tinkiseb maġġoranza ta’ voti ‘yes’ man-nazzjon kollu, u l-maġġoranza ta’ voti ‘yes’ f’maġġoranza tal-istati. Għalhekk, tal-anqas erbgħa mis-sitt stati Awstraljani jridu jivvutaw yes,” jispjega s-Sur Ekin-Smyth.
Il-korp propost għall-Vuċi fil-Parlament ikun ibbilanċjant bejn rappreżentanti ta’ nisa u rġiel, magħżula mill-komunitajiet tal-Ewwel Nazzjonijiet biex jagħtu pariri lill-Parlament meta jkunu qegħdin isiru abbozzi ta’ liġijiet li jaffettwahom.
READ MORE
What is Welcome to Country?
Il-Professur Megan Davis hija mara tar-razza Cobble u l-Kap tal-Liġi Kostituzzjonali fl-Università ta’ NSW.
Hija kienet parti mill-Panel ta’ Esperti fl-Għarfien tal-Popli Aboriġini u Torres Strait Islander li waslu għall-proposta ta’ Vuċi fil-Parlament.
Hija tgħid li pajjiżi oħra implimentaw b’suċċess mudelli simili.
Waħda mir-raġunijiet għaliex il-poplu Indiġenu għadu żvantaġġat fl-Awstralja hija għaliex il-gvern rari jikkonsulta mal-komunitajiet meta jagħmel liġijiet dwarhom.Professor Megan Davis
In-nies tal-Ewwel Nazzjonijiet fl-Awstralja għandhom diversi ideat politiċi, xi wħud ma jaqblux dwar il-proposta ta’ Vuċi fil-Parlament.
Dawn jinkludu politikanti Indiġeni prominenti bħas-Senatur Liberali Jacinta Price min-Northern Territory u l-eks mexxej Laburista Warren Mundine, li jargumentaw li Vuċi fil-Parlament ftit li xejn issolvi l-problemi tal-Indiġeni.
Waqt li r-referendum ikompli joqrob, il-kampanji ta’ dawk ‘Yes’ u ‘No’ se jippreżetaw argumenti favur u kontra l-Vuċi fil-Parlament u se jintbagħtu fid-djar mal-Awstralja kollha.
Country Liberal Party Senator Jacinta Nampijinpa Price walks with a young Indigenous woman wearing an Australian flag ahead of a press conference at Parliament House in Canberra, Wednesday, March 22, 2023. (AAP Image/Lukas Coch) NO ARCHIVING Source: AAP / LUKAS COCH/AAPIMAGE
“Se jkollna eluf ta’ postijiet ta’ votazzjoni mal-pajjiż kollu fil-ġurnata tar-referendum.
“Ikun hemm ukoll ċentri ta’ votazzjoni fejn wieħed ikun jista’ jovvota kmieni fil-ġimgħat ta’ qabel il-jum tal-votazzjoni, għalhekk jekk ma tkunx tista’ tivvota dakinhar tal-votazzjoni, tista’ tmur tivvota personalment f’ċentru tal-votazzjoni li jiftaħ kmieni.
Pat Callanan rappreżentat tal-AEC jispjega l-varjetà ta’ riżorsi li se jkunu aċċessibbli għall-votanti.
"Se jkollna riżorsi maqluba f’aktar minn 30 lingwa differenti, fuq il-websajt tagħna u permezz ta’ servizzi ta’ interpreti fuq it-telefown ukoll.”
Huwa jispjega li jekk xi individwu jkun imniżżel fuq ir-reġistru elettorali biex jivvota fl-elezzjonijiet, dawn huma eliġibbli wkoll li jivvutaw fir-referendum.
Għalhekk, bħal f’elezzjoni, il-votazzjoni hija ta’ bilfors.
Is-Sur Ekin-Smyth jemmen li huwa importanti li kulħadd jieħu shem fid-dibattitu u li kull individwu jagħmel ir-riċerka tiegħu qabel jivvota.
Bil-għaqal agħmel ir-riċerka tiegħek, aħseb jekk intix se tivvota ‘yes’ jew ‘no’, u kun ċert/a li meta tmur tivvota tkun infurmat/a x’qed tagħmel.Evan Ekin-Smyth
Is-Sur Callanan jgħid li r-riżultat tar-referendum ma jistax jinbidel.
