ထံကီၢ်အါမး ပၣ်ဃုာ်ဒီးကီၢ်ပယီၤ လၢအအိၣ်ဘၣ်တ့ၢ်ဖဲ အဲကလံးတၢ်ပၢအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ် ဖဲအန့ၢ်တၢ်သဘျ့ဝံၤအလီၢ်ခံတဘျီဃီ ထံကီၢ်တနီၤနီၤန့ၣ် ဒုးကဲထီၣ်ဝဲကီၢ်ခိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ပြး ဒီး တနီၤနီၤန့ၣ် ဆဲးအိၣ်ဒံးဝဲဒၣ်ဖဲ ထံကီၢ်တဘ့ၣ်အထံဖိကီၢ်ဖိ — ခီမီဝဲးသ် (Commonthwealth) တၢ်ပၢအဖီလာ် နာ်သက့ မ့မ့ၢ်ကီၢ်ပယီၤဒီး ထံကီၢ်တနီၤနီၤန့ၣ် ဆၢတဲာ်လၢအတပၣ်ဃုာ်ဖဲ ခီမီဝဲးသ် တၢ်ပၢအပူၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
ဖဲအပူၤကွံာ် ၂ဝ၂၁ လါနိးဝ့ဘၢၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် Barbados ထံကီၢ်လၢအအိၣ်ဖဲ Caribbean ဟီၣ်ကဝီၤအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ထံကီၢ်အလီၢ်ခံကတၢၢ်တဘ့ၣ်လၢအဆၢတဲာ်လၢ ကကဲထီၣ်ဝဲ ကီၢ်ခိၣ်တၢ်ပၢထံကီၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ။
ခဲကနံၣ်အံၤ မ့ၢ်လၢ နီၣ်ပၤမုၣ် အဲလ်စဘဲး ၂ဂၤတဂၤ လၢအသးနံၣ်အိၣ် ၉၆နံၣ် လဲၤပူၤကွံာ်ဟီၣ်ခိၣ်လံအဃိ ခ့ခါဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤန့ၣ် အဲကလံးစီၤပၤတၢ်ပၢတၢ်ပြးအံၤ ပၣ်ဃုာ်ဖဲ သနၢၣ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤလဲၣ်န့ၣ် တၢ်သံကွၢ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ။
The first members of the public pay their respects as the vigil begins around the coffin of Queen Elizabeth II in Westminster Hall, London, on Wednesday, 14 September 2022, where it will lie in state ahead of her funeral on Monday. Source: AAP / AP
ခဲဘါရၣ်ဝ့ၢ် အီစထြ့လယါကီၢ် ဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ်တၢ်ပာ်တၢ်ကွၢ်ကီဝဲၤလီၢ် ပှၤဃိထံသ့ၣ်ညါတၢ် Campbell Rhodes ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ။
“အီစထြ့လယါကီၢ် ဟဲအိၣ်ထီၣ်န့ၣ် ခီဖျိအသးလၢ အဲကလံး တၢ်မၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ်န့ၣ်လီၤ။ အဃိ ဟံးန့ၢ်မၤဒိးဝဲအဲကလံး လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤအါမး၊ ဖဲန့ၣ်အကျါတခါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ပဒိၣ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးသနူ ဒီး ကစီၤပၤတၢ်ပၢတၢ်ပြးသနူန့ၣ်လီၤ။”
လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဲကလံး စီၤပၤ မ့တမ့ၢ် နီၣ်ပၤမုၣ်န့ၣ် ကဲဝဲဒၣ်အီစထြ့လယါကီၢ် အခိၣ်ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ။ နီၣ်ပၤမုၣ်အဲလ်စဘဲးန့ၣ် ကီၢ်အဲကလံးအမဲာ်ညါ မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် ခီမီဝဲးသ် ထံကီၢ် ၁၄ဘ့ၣ် အခိၣ်ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ။ ဖဲနီၣ်ပၤမုၣ်စအဲလ်စဘဲး လဲၤပူၤကွံာ်ဟီၣ်ခိၣ်အလီၢ်ခံ ခဲကနံၣ်အံၤ နီၣ်ပၤမုၣ်အဖိခွါဒိၣ်ကတၢၢ် ခၠါလ် ကဲထီၣ်ဝဲကစီၤပၤ ဒီး ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ ကစီၤပၤခၠါလ်သၢဂၤတဂၤန့ၣ်လီၤ။
ခီမီ၀ဲးသ်ထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အခိဒိၣ်န့ၣ် မ့မ့ၢ်နာ်သက့ အဲကလံးကစီၤပၤဘၣ်ဆၣ် ထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤခဲလၢာ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီး အနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ အပဒိၣ်စုာ်စုာ် သဲစးတၢ်ဘျၢ တၢ်သိၣ်တၢ်သီစုာ်စုာ် လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဘျ့ လၢအနီၣ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲပၢလီၤအသးန့ၣ်လီၤ။
အီစထြ့လယါကီၢ် အပဒိၣ်ဒီး တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤသး တၢ်စိကမီၤပှဲၤတုၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်ဂၢၢ်အီၤလၢ ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ် အဂ့ၢ်န့ၣ် Australian Republic Movement (ARM) ပှၤပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤတၢ်အခိၣ်ဒိၣ် Sandy Biar ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ။
“အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ အိၣ်ဝဲဒီး တၢ်ကွဲးပာ်လီၤ ထံကီၢ်တဘျၢခိၣ်သ့ၣ် ဒီး တၢ်ဘျၢအံၤ လုၢ်ဘၢဝဲဒၣ် ထံကီၢ်အံၤအတၢ်ဘျၢခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ။ ထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢအခိၣ်ဒိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ အဲကလံး စီၤပၤ မ့တမ့ၢ် နီၣ်ပၤမုၣ်န့ၣ်လီၤ။ ပှၤအဝဲန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ Head of State — ထံကီၢ်အခိၣ် န့ၣ်လီၤ။ နာ်သက့ ထံကီၢ်အဝဲန့ၣ် ထံကီၢ်အခိၣ်အံၤ ခီဖျိလၢအတအိၣ်ဖဲ အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤဘၣ်အဃိ တၢ်ပာ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ပှၤတဂၤလၢအမ့ၢ် စီၤပၤအခၢၣ်စးန့ၣ်လီၤ။ စီၤပၤအခၢၣ်စးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ Governor General — စီၤပၤခၢၣ်စးပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ။”
The then-Prince of Wales delivered the Queen's speech on behalf of his mother during the State Opening of Parliament in the House of Lords, London earlier in the year. Credit: Alastair Grant/PA
“အခီပညီန့ၣ် ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်အံၤ အိၣ်ဒၣ်ထဲလၢ တၢ်ဘၣ်ထီၣ်မူးပွဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။ အ၀ဲသ့ၣ်န့ၣ်တအိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤဘၣ်။ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်စိတၢ်ကိၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ထံကီၢ်အံၤအပဒိၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ။ အဃိန့ၣ် ထံကီၢ်အခိၣ် ကစီၤပၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဃူအိၣ်ဖှိးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။ မ့မ့ၢ်လၢ ထံကီၢ်အံၤ အကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်လီၢ်လးတခီန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ပြၢလိာ်သးဒီးတၢ်ဃုထၢန့ၣ်လီၤ။”
ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ စီၤပၤခၢၣ်စးပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်ဒိၣ် လၢအဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ Governor General န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲ ဝ့ၢ်ခိၣ်ခဲဘါရၣ် ဒီး ကဲဝဲဒၣ်ခၢၣ်စးလၢကစီၤပၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။ ဒ်န့ၣ်အသိး ကီၢ်စဲၣ်ဒီး တၢ်ပၢလီၤဆီတဘ့ၣ်စုာ်စုာ် ဝ့ၢ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီး ကစီၤပၤခၢၣ်စးဒၣ်ဝဲစုာ်စုာ်န့ၣ်လီၤ။
အဲကလံးစီၤပၤန့ၣ် မ့မ့ၢ်နာ်သက့ အီစထြ့လယါကီၢ် ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်တဂၤ ဘၣ်ဆၣ် အီစထြ့လယါကီၢ် ကိးမုၢ်နံၤဒဲး တၢ်ဖံးတၢ်မၤ အတၢ်လဲၤဝးတရံးအသးသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် အဝဲတၢ်နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ် လိၤလိၤ တအိၣ်ဘၣ်အသိး Campbell Rhodes စံး၀ဲလၢ အီစထြ့လယါကီၢ် ပှၤဂ့ၢ်ဝီ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် ဒီး ပဒိၣ်အဖီခိၣ် စ့ၢ်ကီး အတၢ်စိကမီၤလုၢ်ဘၢတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
“နာ်သက့ အဲကလံးနီၣ်ပၤမုၣ်န့ၣ် အတၢ်သးစၢၢ်ဆၢအိၣ်ဒီးအီစထြ့လယါကီၢ် အသိး မ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သူပာ်သး မူးမူးနီၣ်နီၣ် ဒီးအီစထြ့လယါကီၢ်န့ၣ်လီၤ။ ဖဲခ့ခါဆၢကတီၢ်မုၢ်မဆါတနံၤအံၤဒု နီၣ်ပၤမုၣ်န့ၣ် အိၣ်က့ၤဒၣ်ထဲ အမ့ၢ်ပှၤလၢ အဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖး အီစထြ့လယါကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်တဂၤ မ့တမ့ၢ် အိၣ်၀ဲဒ်သိးကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်အပှၤတၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်ဂၤအသိး ဒီး အမၤဝဲဒၣ် တၢ်စိကမီၤလုၢ်ဘၢနီတမံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ။”
အီစထြ့လယါကီၢ် ကစီၤပၤခၢၣ်စးပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်န့ၣ် ဒ်အီစထြ့လယါပဒိၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးအသိး ဘၣ်တၢ်ပာ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်အီၤလၢ စီၤပၤ မ့တမ့ၢ် နီၣ်ပၤမုၣ်န့ၣ်လီၤ။
စီၤပၤခၢၣ်စးခိၣ်နၢ်အံၤ လၢအီစထြ့လယါပဒိၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးအဖီခိၣ် အသူနီၣ်ပၤမုၣ်အမံၤဒီး ဘၣ်မၤပိာ်ထွဲဝဲဒၣ်မူဒါတၢ်ဖံးတၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ။
“အပူၤကွံာ်လၢပျၢၤအခါန့ၣ် စီၤပၤခၢၣ်စးပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်န့ၣ် အဲကလံး ပဒိၣ် ဃုထၢပာ်ထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ။ နာ်သက့ ဒ်တၢ်လၢတၢ်ဆၢကတီၢ်ယံၤထီၣ် တၢ်ဆီတလဲသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ထီၣ်ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်အသိး ခဲကနံၣ်အံၤ စီၤပၤခၢၣ်စးပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤလၢ အီစထြ့လယါကီၢ်အပဒိၣ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ။ ပဒိၣ် မ့တမ့ၢ် ပဒိၣ်ပှၤကူၣ်လိာ်တၢ်ကရၢ ညီနုၢ်လၢအမ့ၢ် ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် ဃုထၢထီၣ်ဝဲမတၤတဂၤ ကကဲထီၣ်ဘၣ် စီၤပၤခၢၣ်စး ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ် နီၣ်ပၤမုၣ်န့ၣ် ဘၣ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤန့ၢ်ဝဲ ပှၤလၢတၢ်ဃုထၢအီၤတဂၤန့ၣ်လီၤ။ စီၤပၤခၢၣ်စးတဂၤန့ၣ် အလီၢ်လးသးသမူအိၣ်ဝဲတုၤ ၅နံၣ် နာ်သက့ အါတက့ၢ်န့ၣ် တၢ်ဃုထၢပာ်ထီၣ်အီၤ အါန့ၢ် တၢ်ပာ်ပနီၣ်အသးနံၣ်န့ၣ်လီၤ။”
ဒ်သိး အဲကလံး စီၤပၤ အဲကလံးနီၣ်ပၤမုၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အသိး Sandy Biar စံးလၢ စီၤပၤခၢၣ်စးပှၤပၢဆှၢတၢ်အခိၣ်အံၤ အတၢ်နုာ်လီၤပၣ်ဃုာ်ဖဲ အီစထြ့လယါကီၢ် ကိးမုၢ်နံၤဒဲးတၢ်ဖံးတၢ်မၤ အတၢ်ဝးတရံးသးအပူၤ တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
“နာ်သက့ စီၤပၤခၢၣ်စးသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အမူဒါလၢအကါဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ။ ဖဲဘျီၣ်ဒိၣ် ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤ တၢ်ဘျၢတခါခါ၊ တၢ်ကမၤတၢ်ဃုထၢတဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် စီၤပၤခၢၣ်စးအံၤ အတၢ်ပျဲ တၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးန့ၣ်လီၤ။”
ဖဲ ၁၉၈၆နံၣ် တၢ်ပာ်လီၤ Australia Act တၢ်ဘျၢအဃိ အဲကလံးဒီး အီစထြ့လယါကီၢ်ပဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ပၢဆှၢသဘျ့ နာ်သက့ အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ ဆဲးတူၢ်လိာ်ဝဲဒၣ် အဲကလံးစီၤပၤတၢ်ပၢတၢ်ပြးသနူ န့ၣ်လီၤ။
ထံကီၢ်လၢအအိၣ်ဘၣ်တ့ၢ်ဖဲ အဲကလံးတၢ်မၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ် တၢ်ပၢအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ် ဖဲနီၣ်ပၤမုၣ်အဲလ်စဘဲးပၢတၢ်အစိၤန့ၣ် ထံကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အါမးန့ၢ်ဘၣ်က့ၤတၢ်သဘျ့ ဒီး ဒီၣ်တဲာ်ကွံာ် တၢ်ဆဲးကျိးဒီး အဲကလံးစီၤပၤန့ၣ်လီၤ။
ဖဲ ၂၀၂၁နံၣ် လါနိး၀့ဘၢၣ်န့ၣ် Barbados ထံကီၢ်နာ်က့ ဒီၣ်တဲာ်ကွံာ်ဝဲဒၣ် အဲကလံးစီၤပၤတၢ်ပၢတၢ်ပြးသနူ အဃိ ခဲကနံၣ်အံၤ ခီမီဝဲးသ် ထံကီၢ် အထံဖိကီၢ်ဖိန့ၣ် အိၣ်က့ၤဒၣ်ထဲ ၁၅ဘ့ၣ် လၢအဆဲးတူၢ်လိာ်ဒံးဝဲ စီၤပၤတၢ်ပၢတၢ်ပြးသနူ ဒီးဖဲအဝဲသ့ၣ်အကျါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ် အီစထြ့လယါကီၢ်၊ နယူဇံလဲၣ်ကီၢ် ဒီး ကီၢ်ခဲနဒၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ။
ပှၤအါဒံအါဂၤစ့ၢ်ကီး အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ အီစထြ့လယါကီၢ် ကပတုာ်ကွံာ် စီၤပၤတၢ်ပၢတၢ်ပြး ဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်က့ၤ ကီၢ်ခိၣ်တၢ်ပၢသနူ ဒီး Sandy Biar စံးလၢ Australian Republic Movement ကျဲးစၢးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢအကကဲထီၣ်ဒ်သိးအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။
“Australian Republic Movement အတၢ်နးန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ အီစထြ့လယါ ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်န့ၢ် တၢ်ကပာ်အီၤလၢ အဲကလံး စီၤပၤ မ့တမ့ၢ် နီၣ်ပၤမုၣ် အစါ ကြၢးဘၣ်မ့ၢ် အီစထြ့လယါ ထံဖိကီၢ်ဖိဒၣ်ဝဲ ဃုထၢပာ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ်ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်န့ၣ်လီၤ။ အီစထြ့လယါကီၢ် ဒ်အမ့ၢ် ထံကီၢ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်သဘျ့ တဘ့ၣ်အသိး မ့ၢ်မၤဝဲ တၢ်ဆၢတဲာ်လၢအအိၣ်ဒီး ဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ်သနူလီၤတံၢ်လီၤဆဲး အိၣ်ဒီးထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်လၢ အကဲခၢၣ်စးထဲထံကီၢ်အံၤအဂီၢ်န့ၣ် ပှၤအဝဲန့ၣ် ကမၤဆိဝဲတၢ်လၢထံကီၢ်အံၤအဂီၢ် ဒီး လၢကန့ၢ်ဘၣ်ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်ဒ်သိးအံၤအဂီၢ်န့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ်လၢ ထံဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဃုထၢထီၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ။”
ခဲကနံၣ်အံၤ လ့ၤဘၢၤ ပဒိၣ်န့ၣ် တီၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် Matt Thistlethwaite ဒ်သိးဒီးအမ့ၢ် minister for the republic ပှၤဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤတၢ်တဂၤအသိး ဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ်လီၤ။
နာ်သက့ Judith Brett စံးဝဲဒၣ် အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ အတၢ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ အဲကလံးစီၤလိၣ်စီၤပၤန့ၣ် တၢ်ဆီတလဲအိၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ။ လၢညါအခါန့ၣ် စီၤလိၢ်စီၤပၤ အဟံၣ်ဖိဃီဖိမ့ၢ်ဟဲန့ၣ် ဒ်သိးကထံၣ်ဘၣ်အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် အီစထြ့လယါထံဖိကီၢ်အါအါဂီၢ်ဂီၢ် တူၢ်လိာ်ခီၣ်ဆၢ ဝဲဒၣ်အဝဲသ့ၣ်နာ်သက့ ခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် ပှၤဂီၢ်မုၢ်သ့ၣ်တဖၣ် စှၤလီၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
“ဖဲ ၁၉၅၀နံၣ် စးထီၣ်သီအခါန့ၣ် နီၣ်ပၤမုၣ် အဲလ်စဘဲး ဒီး အဝၤ ဖြ့ၣ်စ် ဖိလစ် မ့ၢ်ဟဲဟးဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအခါန့ၣ် တၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံလၢ စီၤလိၣ်စီၤပၤ အဖိခိၣ်န့ၣ် ဒိၣ်ယိၤ ဝဲသပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ။ ဖဲန့ၣ်အခါ ဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ်တၢ်ဒုးဖးဒိၣ်ဝံၤသီသီ ဒီး မုၣ်ကျိၤဝဲၤကွာ် တၢ်တတၢၤတနါအိၣ်ဝဲအခါ ဒီး အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပှၤခံဂၤ လၢအမံၤဟူသၣ်ဖျါဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ။ နာ်သက့ အခဲအံၤန့ၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ဟဲ လဲၤတၢ်က့ၤတၢ်ဒီးကဘီယူၤ အခါ ပှၤလဲၤတူၢ်လိာ်ပာ်ဖျါသး တအိၣ်ဒ်သိးလၢညါလၢၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ။”
အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးကဲထီၣ်ဝဲ ကီၢ်ခိၣ်တၢ်ပၢသနူ နာ်သက့ မ့ၢ်အကဆဲးအိၣ်ဖဲ ခီမီဝဲးသ်အပူၤဒ်ဧါ တဆဲးအိၣ်လၢၤဘၣ်ဧါန့ၣ် ဃုထၢဝဲသ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
ထံကီၢ်အဃုထၢကျဲဒ်သိးအံၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ် အဒိန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကီၢ်အ့ဒံယါန့ၣ်လီၤ။
ကီၢ်ခိၣ်သနူ လၢတၢ်ကိးအီၤ republic စံးတၢ်န့ၣ် အခီပညီမ့ၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် တၢ်သံကွၢ်အီၤအခါ Sandy Biar ရှဲပၠးဝဲဒ်အံၤန့ၣ်လီၤ။
“ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် ပတဲသကိး တၢၣ်ပီၣ်သကိးဝဲဒၣ်ဒီး အီစထြ့လယါကမျၢၢ်န့ၣ်လီၤ။ တယံၤလၢၤဘၣ် ဆူမဲာ်ညါ စှၤကိးလါအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပကဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါလီၤဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ။”
ဖဲ ၂၀၂၂ လါယနူၤအါရံၤတီၢ်ပူၤအခါန့ၣ် Australian Republic Movement -ARM ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ် The Australian Choice Model တၢ်ဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ။ ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါဝဲဒၣ် အီစထြ့လယါ ထံကီၢ်အခိၣ်အနၢ်န့ၣ် မ့မ့ၢ်နီၣ်ပၤမုၣ်လၢၤဘၣ် ဒီး ကဘၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢကမျၢၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤန့ၣ် ဖဲထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်အပူၤ တၢ်မနုၤသ့ၣ်တဖၣ် ကြၢးဘၣ်ပၣ်ဃုာ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ။
