KEY POINTS:
- ပှၤအီစထြ့လယါဖိအါန့ၢ်အဂၤ ၁၇ကကွဲၢ် သြီနုာ်အမံၤစရီ လၢကဟ့ၣ်တၢ်ဖးဖဲ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး ဖဲတနံၣ်အံၤနံၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
- တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးလၢ Voice အဂီၢ်န့ၣ် ဒိးန့ၢ်တၢ်ပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤလံအဃိ တၢ်ကမၤချ့ထီၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢတၢ်ကပာ်ပနီၣ်မုၢ်နံၤမုၢ်သီလၢတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးအဂီၢ်.
- မုၢ်နံၤမုၢ်သီန့ၣ် တၢ်ကဘၣ်ပာ်ပနီၣ်ဝဲဒၣ်အီၤဖဲဆူမဲာ်ညါ ၂လါဒီး ၆လါအဘၢၣ်စၢၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးတၢ်ကမၤချ့ထီၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ပာ်သးအဂ့ၢ်အံၤ ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီအပူၤ မၤနၢၤဝဲတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးဝံၤအလီၢ်ခံ ဖဲဆူမဲာ်ညါဃုလါအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤအီစထြ့လယါသ့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢ Voice to Parliament အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စးအပူၤ ပှၤလၢအဆီၣ်ထွဲတၢ်ကမၤတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအံၤ အိၣ်ဝဲ ၅၂ တၢ်ဖးဒီး ပှၤလၢအထီဒါတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအိၣ်ဝဲ ၁၉တၢ်ဖးန့ၣ်လီၤ.
တချုးဖဲတၢ်မၤတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအံၤဘၣ် ဖဲမုၢ်ဆၣ်နံၤန့ၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ်မၤတၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢ အမၤဝံၤမၤတဲာ်ကွံၣ်တၢ်ဆၢတဲာ်လၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအံၤအဂီၢ်အဃိ ခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ဆၢတဲာ်ဝဲဒၣ် မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်သး မ့တမ့ၢ် တဘၣ်သး Voice အံၤဧါန့ၣ်လီၤ.
တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲ ၂ဝ၁၇ အူလူရူ တၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဟဲန့ၢ်လၢသးပူၤ (Uluru Statement from the Heart) အတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်သိၣ်လၢတၢ်ကပာ်ဂၢၢ်ပာ်ကျၢၤပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဖဲအီစထြ့လယါထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ပှၤဂဲၤလိာ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်စံးလၢ တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢဘျီၣ်ဒိၣ်ဘၣ်မၤအီၤန့ၢ်ဝံၤဝဲတဲာ်ဝဲလံ ဒီး အခဲအံၤန့ၣ် အိၣ်က့ၤဒၣ်လၢဂံၢ်ထီၣ်ထံးပှၤကမျၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘျီလိာ် မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်သး တၢ်မၤတၢ်ဆီတလဲဒီးထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်ဧါန့ၣ်လီၤ.
အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိဂ့ၢ်ဝီကိတိာ် Linda Burney စံးဝဲဒၣ် တၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီၣ်အံၤဟဲစိာ်န့ၢ်အီစထြ့လယါကီၢ်လၢအသုးဘူးထီၣ်အခီၣ်ခါတဆီ လၢတၢ်ကသ့ၣ်ညါပာ်ပနီၣ် အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဖဲထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်အပူၤ ဒီး မ့ၢ်တၢ်တခါလၢ အမၤဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ် ထံကီၢ်လၢ အဂ့ၤပာ်စၢၤလံတဘ့ၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
Linda Burney စံးဝဲဒၣ် "တနံၤအံၤန့ၣ်, ပစးထီၣ်အီၤလံ, ဒီးထံရူၢ်ကီၢ်သဲးတၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်သ့ၣ်တဖၣ်ကတၢၢ်ကွံာ်ဝဲဒၣ်လံန့ၣ်လီၤ. တနံၤအံၤန့ၣ်, ပစးထီၣ် ထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ် ပှၤတဝၢအပတီၢ် တၢ်တဲသကိးသ့ဝဲဒၣ်လံန့ၣ်လီၤ."
အဝဲစံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်အံၤ "မ့ၢ်တၢ်အယံၤတ့ၢ်မးလံတခါ, လၢအီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်သးန့ၣ် နးဒိၣ်န့ၢ်လၢ ပှၤအီစထြ့လယါလၢအတမ့ၢ်ပှၤထူလံၤဖိဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးတၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲသနူလၢအဟးဂီၤတခါန့ၣ်လီၤ. ဒီး Voice န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲပတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အဂ့ၤကတၢၢ်တခါလၢကဘှီဘၣ်က့ၤတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ, ခီဖျိလၢ ပဒိကနၣ်ဝဲဒၣ် ကမျၢၢ်လၢဂံၢ်ခီၣ်ထံးသ့ၣ်တဖၣ်အကလုၢ် တၢၣ်ပီၣ်သကိးတၢ်ဒီးပှၤဟီၣ်ကဝီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်, လၢအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအဂ့ၤဒီး အိၣ်ဒီးတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးအဆၢလၢအဂ့ၤဒိၣ်တက့ၢ်န့ၣ်လီၤ."
လ့ၣ်ဘၢၣ်တဲအါထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်လၢ Voice န့ၣ်ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ်ထဲလၢ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးအကရၢမိၢ်ပှၢ်တခါ, လၢအဟ့ၣ်လီၤ အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် လၢကဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဘျီၣ်ဒိၣ်ဒီး ပဒိၣ် ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ လီၤလီၤဆီဆီလၢ အဒိဘၣ်မၤဟူး ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးအဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပှၤပဲၤထံနီၤဖးတၢ်တနီၤ စံးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဆှၢနုာ်အံၤ အိၣ်ပှဲၤဒီး တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီ ဒီး ပှၤအဂၤတနီၤတခီန့ၣ် တဲဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဆှၢနုာ်အံၤ ဟ့ၣ်လီၤပှၤထူလံၤဖိအတၢ်စိတၢ်ကမီၤ လၢအတအိၣ်ဒီးတၢ်လၢတၢ်ပှဲၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
စးထီၣ်ဖဲမုၢ်ဆၣ်နံၤ ဆူမဲာ်ညါ ခံလါဒီး ဃုလါအတီၢ်ပူၤ တၢ်ကမၤတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအံၤ, ၂၅နံၣ်အတီၢ်ပူၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်အဆိကတၢၢ်အဆိကတၢၢ်တဘျီ, ဒီးကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ် Anthony Albanese ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ပနီၣ်လၢ တၢ်ကမၤဝဲဒၣ်အီၤဖဲတနံၣ်အံၤအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်စံးဝဲဒၣ် "တၢ်အိၣ်မူတစိၤအပူၤ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ထဲတဘျီအံၤန့ၣ် ကစိာ်ကဖီ မၤဂ့ၤထီၣ်ဒိၣ်ထီၣ် ပထံပကီၢ်န့ၣ်လီၤ."
Independent Senator Lidia Thorpe reacts after the passing of the Voice to Parliament in the Senate chamber at Parliament House. Source: AAP / Lukas Coch
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ "တၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်တခါလၢကမၤဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ်တၢ်, လၢနကမၤန့ၢ်တၢ်လၢ အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ် အလီၢ်န့ၣ်, မၤတၢ်ဆီတလဲလၢ အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တက့ၢ်."
ကရၢစၢဖှိၣ်ဟ့ၣ်လီၤအခွဲးလၢတၢ်ကမၤတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး
ဘၣ်ဃးတၢ်ဆှၢနုာ်လၢတၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ် Voice အံၤအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်အိၣ်ဘၣ်ဆၣ် ဖဲမုၢ်ဆၣ်နံၤ ဂီၤခီန့ၣ် ကရၢစၢဖှိၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲအခွဲးလၢ တၢ်ကမၤ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအံၤလံန့ၣ်လီၤ.
လ့ၣ်ဘၢၢ်ရၢၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စး လၢအဆ့ၣ်နီၤဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်ခးဆ့ၣ်နီၤတၢ်မဲာ်ညါ Michaelia Cash ဂ့ၢ်လိာ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဖးလၢအမ့ၢ် “Yes — ဘၣ်သး” န့ၣ်, တၢ်ကမၤတၢ်ဆီတလဲ အီစထြ့လယါထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်အဂီၢ် ကဲထီၣ်တၢ်တခါလၢ တၢ်ထုးက့ၤအီၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ်, ဒီး စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ ကရၢမိၢ်ပှၢ်လၢ အတ့ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်လီၤဖးအံၤ တၢ်ကဝးတရံးမၤအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် လ့ၣ်ဘၢၣ် တဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးနီတမံၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် "ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်လၢ ထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်ဖဲထံကီၢ်အံၤအပူၤအဖီခိၣ် ဒီး အဝဲသ့ၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အီၤ ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ."
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ အဝဲစံးလၢ တၢ်အံၤန့ၣ် "မ့ၢ်တၢ်လၢတၢ်တသ့ၣ်ညါအဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်တခါ, မ့ၢ်တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖးတခါ, ဒီး မ့ၢ်တၢ်တခါလၢအကအိၣ်ထီၣ်လီၤစိၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ Voice အံၤအကဖံးမၤဝးတရံးအသးဒ်လဲၣ်န့ၣ် နမ့ၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်တခီ, ယအဲၣ်ဒိးဃ့သကွံကညးလၢ ဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဖးလၢအမ့ၢ်: တဘၣ်သးအီၤဘၣ် —No န့ၣ်တက့ၢ်."
ကရၢစၢဖှိၣ်အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိဂ့ၢ်ဝီအပှၤကတိၤတၢ်ပၢ Jacinta Price, လၢအမ့ၢ် Warlpiri/Celtic ပိာ်မုၣ်, ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်မၤတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးဝံၤမး ဘျီၣ်ဒိၣ်ကတၢၣ်ပီၣ်ဆၢတဲာ်တၢ်ဂ့ၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်တခါလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ် လၢသဲစးဂ့ၢ်ဝီတပၤန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးကဒီးဝဲဒၣ်လၢ "ကိတိာ်ခိၣ်ကျၢၢ်န့ၣ်အဲၣ်ဒိးလၢပနာ်ဘံၣ်မဲာ်အီၤဒီး ဆဲးလီၤစုမုၢ်ကျၢၢ်ဖဲလံာ်ကဘျံးခီလီအပူၤဒီး ပျဲအဝဲတၢ်ဆှၢနုာ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အံၤကဖျါဝဲဒၣ်ထီဘိဖဲထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢခိၣ်သ့ၣ်အပူၤ, လၢအအုၣ်ကီၤဝဲဒၣ်တၢ်တန့ၢ်နီတမံၤဘၣ်."
အါတက့ၢ်န့ၣ် ကရၢဖှိၣ်ပှၤထီဒါတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲဒၣ်တၢ်ဖးလၢအထီဒါ ကတီၤဆိ တၢ်ဆှၢနုာ်အံၤ, ဒ်သိးကဒုးအိၣ်ထီၣ် ပှၤကစံးဆၢဝဲဒၣ် No ဖဲတၢ်ဟံးကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး လံာ်ခီဆှၢအပူၤ, လၢအမ့ၢ်လံာ်ခီဆှၢလၢတၢ်ကဟ့ၣ်နီၤလီၤဆူပှၤဟ့ၣ်တၢ်ဖးသ့ၣ်တဖၣ်အစုပူၤန့ၣ်လီၤ.
Greens တူၢ်လိာ်မုာ် 'တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအမ့ၢ်အတီအမုၢ်တနံၤ'
Greens ပၣ်တံၣ် အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိဂ့ၢ်ဝီ ပိာ်မုၣ်လၢအကတိၤတၢ်ပၢ Dorinda Cox, လၢအမ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢအဟ့ၣ်လီၤအသးလၢၤလၢၤဆ့ဆ့လၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သးလီၤပလိာ်ဒီးတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီကဟဲအိၣ်ဖျါထီၣ်တချုးဖဲလၢတၢ်ဒုးအိၣ်ထီၣ် “Voice — ကလုၢ်” အံၤဒ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ, အဝဲစံးဝဲဒၣ် တၢ်အံၤကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအမ့ၢ်အတီအမုၢ်တနံၤလၢ အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
Dorinda Cox စံးဝဲဒၣ် "တၢ်မၤလၢဘျီၣ်ဒိၣ်ဘၣ်မၤအီၤန့ၣ်ဝံၤဝဲဒၣ်လံ. အခဲအံၤန့ၣ်တုၤလီၤလၢ ဂံၢ်ထီၣ်ထံး တၢ်ဘၣ်သး Yes တၢ်ဂဲၤလိာ်အဆၢကတီၢ် လၢကလဲၤလီၤဆူပှၤတဝၢအပူၤဒီး ဟ့ၣ်နီၤလီၤဒုးသ့ၣ်ညါ ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ဘၣ်မနုၤတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအံၤမ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ပှၢ်ပှၢ်တခါလဲၣ်, ဒီး ဘၣ်မနုၤ Voice to Parliament န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်မးတခါလဲၣ် အဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ."
Ms Burney, seated left, was present for the debate. Source: AAP / Lukas Coch
ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Cox တဲအါထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်လၢ Voice န့ၣ် အတမၤဟးဂီၤပှၤထူလံၤဖိ တၢ်သဘျ့တၢ်စိတၢ်ကမီၤဘၣ်, နာ်သက့ ဖဲအဝဲတၢ်ဒ်အံၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီ ခၢၣ်စးသဘျ့ Lidia Thorpe, လၢအဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ Greens ပၣ်တံၣ်အပူၤဒ်သိးကန့ၢ်မၤဘၣ်တၢ်ဂဲၤလိာ်သဘျ့လၢအဘၣ်ဃးဒီး Voice အတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.
ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Thorpe နုာ်လီၤတဲထီၣ်ဝဲလၢ "ဒုးနဲၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤ!" န့ၣ်လီၤ.
Lidia Thorpe ကိးဃါထီၣ်ဒီးတဲဝဲ Voice န့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ် 'တၢ်လီတၢ်ပျီၣ်ဒီး တၢ်ပာ်မၤသး'
ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Thorpe, လၢအမ့ၢ် DjabWurrung, Gunnai ဒီး Gunditjmara ကလုာ်ပိာ်မုၣ်တဂၤ, ကိးဝဲဒၣ်မုၢ်ဆၣ်အနံၤန့ၣ်လၢအမ့ၢ် "တၢ်စူၢ်နုာ်ဆူပှၤဂၤဖံးညၣ်အကျါမုၢ်နံၤ" ဒီး ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ဝဲပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကဒူၣ်ချၢထီဒါဝဲဒၣ် တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ပာ်သးအံၤန့ၣ်လီၤ.
ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Thorpe မၤသီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်အကလုၢ်ဒီး တဲထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ သဲစးတၢ်ဘျၢအသီအံၤလၢအမ့ၢ် "တၢ်ဟးဂူၤဟးဂီၤတခါ", န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးစ့ၢ်ကီးလၢ "အဝဲကဟ့ၣ်တၢ်ဖး လၢအမ့ၢ်— No, တဘၣ်သးဘၣ် ဒ်သိးကမၤပတုာ်ကွံာ်တၢ်ထံၣ်တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ အတဟ့ၣ်လီၤတၢ်စိတၢ်မီၤနီတမံၤဘၣ်အံၤအဂီၢ် ယကဟ့ၣ်တၢ်ဖးလၢအမ့ၢ်— No, တဘၣ်သးဘၣ်န့ၣ်လီၤ."
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါ စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် "တၢ်တခါလၢအတဟ့ၣ်လီၤယပှၤကလုာ်အတၢ်စိတၢ်ကမီၤဘၣ်အံၤ ယဆီၣ်ထွဲအီၤတသ့ဘၣ်. တၢ်တခါလၢ ပှၤလၢအအိၣ်ဖဲတၢ်စိတၢ်ကမီၤ ဃုထၢထီၣ်အီၤဖဲအဘၣ်အသးအံၤန့ၣ် ယဆီၣ်ထွဲအီၤတသ့ဘၣ်."
Minister for Indigenous Australians Linda Burney poses for a photo with 40 members of Jawun at Parliament House in Canberra. Source: AAP / Mick Tsikas
"ယအိၣ်ဖဲအံၤလၢ ယကနုာ်လီၤဒီး ဒိတကျီၤ တၢ်ဒုးဃာ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကမၤဟးဂီၤကွံာ်ပှၤဝါဖံးဖိတၢ်ဒိၣ်စိဒိၣ်ကမီၤလၢအအိၣ်ကဲခၢၣ်စးဖဲတၢ်လီၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ."
ဖဲတၢ်ကတိၤဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်အကတီၢ် ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Thorpe, လၢအသိးစ့ကၤကွဲးလီၤသးဒီးလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ် 'Gammin' တၢ်ကတိၤအံၤ ဃ့ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဘျီၣ်ဒိၣ်လၢကမၤလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ် တၢ်ဃိထံသ့ၣ်ညါတၢ်ကရၢလီၤဆီ Royal Commission တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးလၢအဘၣ်ဃးပှၤထူလံၤဖိ Aboriginal လၢအဘၣ်သံဖဲတၢ်ဒုးဃာ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
Independent senator Lidia Thorpe reacts during debate on the Voice to Parliament in the Senate chamber at Parliament House. Source: AAP / Lukas Coch
လၢန့ၣ်အမဲာ်ညါဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Thorpe စံးဝဲ "ဘၣ်ဃး တၢ်ကဘှီဂ့ၤထီၣ်ပတၢ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ပနၢ်ဟူဘၣ်ဝဲတၢ်ဃဲၤပူလၢ အဃံအလၤ, လီၤသူၣ်ကၢ်သးလီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢကဘှီပဘၣ်ဘှါရှဲက့ၤတၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့ တၢ်မၤ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးဝံၤအလီၢ်ခံဒၣ်လဲာ်န့ၣ် ပမၤတၢ်တသ့နီတမံၤဒ်ဘၣ်. နာ်သက့တကပၤအခဲအံၤန့ၣ် ပဖိသ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်တၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆါဝဲဒၣ်အဝဲသ့ၣ်ဖဲဃိးပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ."
ဖဲတဲလီၤတၢ်ဖဲမုၢ်ဆၣ်နံၤတၢ်ကတိၤဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်အတီၢ်ပူၤအခါ, လ့ၣ်ဘၢၣ်ခၢၣ်စးလၢအဆ့ၣ်နီၤဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်ခးဆ့ၣ်နီၤတၢ်မဲာ်ညါ Malarndirri McCarthy ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢကဟ့ၣ်တၢ်ဖး yes ဒ်သိးကမၤဂ့ၤထီၣ်ခါဆူညါတၢ်အိၣ်သးအဂီၢ်ဒီး စံးဝဲဒၣ် တၢ်လၢ Voice န့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်အဂ့ၤလၢပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်တခါန့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ်"ပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဃ့ထီၣ်ဝဲဒၣ်ပှၤအီစထြ့လယါဖိကိးဂၤ, လၢအကအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ကဖၢလၢသးလၢ အဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပထံကီၢ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤတခါ, လၢပကစိာ်ကဖီထီၣ်သကိးပသးတဂၤဘၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ."
Pauline Hanson ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်
ဖဲလၢ One Nation ပၣ်တံၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Pauline Hanson ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအကအိၣ်ဒီး “တၢ်သံကွၢ်ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်” လၢ စၢၤသွဲၣ်လၢအဘၣ်တၢ်ဟုၣ်အီၤ( Stolen Generations ) ဘၣ်အိၣ်ထီၣ်လဲၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ, ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး McCarthy သးလီၤပလိာ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ်လၢ အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဃး ဆူမဲာ်ညါလါလၢကဟဲသ့ၣ်တဖၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပိာ်ခွါကလုၢ်ကအိၣ်အါထီၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်လိာ်ဘှီလိာ်ဒီတကတီၢ်ညါအပူၤ ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး McCarthy ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢအက “ဒိကနၣ်ဆိမိၣ်ထံလီၤက့ၤတၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢအနီၣ်ကစၢ်သးဝဲ” န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးလၢ “ဖဲယနၢ်ယဟူဘၣ်တၢ်ပာ်ဖျါတၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သးလၢအိၣ်ဖျါထီၣ်သးတနီၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယအိၣ်ဒိးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Senator McCarthy conceded concern over the tenor of the debate, just moments after Pauline Hanson's (pictured) comments. Source: AAP / Lukas Coch
“ပမ့ၢ်မၤအီၤဒ်န့ၣ်မး ပကဃုထံၣ်လီၤက့ၤပနီၣ်ကစၢ်သး တၢ်ဂ့ၤ ဖဲထံကီၢ်အံၤအပူၤ, လၢအမ့ၢ်ပနီၣ်ကစၢ်တၢ်ဂ့ၤဒ်သိးပှၤအီစထြ့လယါဖိအသိးန့ၣ်လီၤ.”
ဖဲအဆိအခါန့ၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စး Hanson စံးဝဲဒၣ် (Stolen Generations) စၢၤသွဲၣ်လၢတၢ်ဟုၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်မ့ၢ်တဟံးန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်န့ၣ် အတပူၤဖျဲးဒီးအိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးဝဲဒၣ် “နသ့ၣ်ညါလၢ နတဲဘၣ်ဃး Stolen Generation အဂ့ၢ်. ဖဲန့ၣ်အခါတၢ်အံၤကဲထီၣ်အသးနီၣ်ကီၢ်လီၤ. နာ်သက့ ဘၣ်မနုၤအဘၣ်ကဲထီၣ်သးလဲၣ်န့ၣ် သံကွၢ်ထံလီၤက့ၤနနီၣ်ကစၢ်အသး.”
နာ်သက့ ဖဲ ၁၉၉၇နံၣ် “Bringing Them Home Report — ဟဲက့ၤစိာ်ကဒါက့ၤအဝဲသ့ၣ်ဆူဟံၣ် တၢ်ပာ်ဖျါ” အပူၤထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဟံးန့ၢ်ကွံာ် ပှၤထူလံၤဖိ ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ဟံၣ်ပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤဆူၣ်မၤဆီး တၢ်မၤကမၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒီးဖိသၣ်လၢအဟဲလီၤစၢၤလီၤသွဲၣ်န့ၢ်လၢ တၢ်ဟံးန့ၢ်ဆူၣ်ကွံာ်စၢၤသွဲၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အါတက့ၢ် တၢ်အိၣ်မူကတၢၢ်ဖဲဃိးပူၤ, အိၣ်ဒီးဆူၣ်ချ့တၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်ဒီး န့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤစ့ၢ်ကီး အိၣ်ဒၣ်ထဲတဆံးတက့ၢ်န့ၣ်လီၤ.
Linda Burney စံးလၢ Voice ကဟဲစိာ်န့ၢ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဆီလီၤအတၢ်ဆီတလဲ
တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သးအဂီၢ် တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးန့ၣ် မၤနၢၤဝဲတၢ်ဖးခံဆး ဃုာ်ဒီးကီၢ်စဲၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နာ်သက့တၢ်တဂံၢ်ဃုာ် ပှၤလၢအအိၣ်ဖဲ ကလံၤစိၤတၢ်ပၢ (NT) ဒီး ဝ့ၢ်ခိၣ်တၢ်ပၢ (ACT) ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဘျီၣ်ဒိၣ်ထးခီခၢၣ်စးသဘျ့ David Pocock စံးဝဲဒၣ် ပှၤအိၣ်ဆိးဖဲ ACT ဒီး NT သ့ၣ်တဖၣ် တအိၣ်ဒိးတၢ်ဖးလၢအအိၣ်ဒိးတၢ်ထဲသိးတုၤသိးဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လၢ Indigenous Voice to Parliament — ပှၤထူလံၤဖိကလုၢ်ဆူဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤ န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ “အူလူရူတၢ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤဟဲန့ၢ်လၢသးပူၤ” လံာ်ဘိးဘၣ်ရၤလီၤ လၢအဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်ရၤလီၤအီၤလၢ ပှၤထူလံၤဖိခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဖဲ ၂ဝ၁၇နံၣ် ခဝ့ရှၢၣ်ဖးဒိၣ်ဝံၤ အတၢ်ဃ့ထီၣ်တခါန့ၣ်လီၤ.
ဖဲတနံၣ်အံၤနံၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သး ဖဲတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ပာ်သးအပူၤ လၢအကဘၣ်စံးဆၢ Yes မ့တမ့ၢ် No - လၢအဘၣ်ဃး မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ဆီၣ်ထွဲ တၢ်ကဆီတလဲထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢ လၢအကဒုးအိၣ်ထီၣ် ကရၢမိၢ်ပှၢ်သဘျ့လီၤစိၤတဖု ဒီး ကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဆူကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ်အအိၣ် လၢအဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်လၢ အဘၣ်ဒိဘၣ်မၤဟူး အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး အတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးမ့ၢ်အိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤအက့ၢ်အဂီၤ ဒီး တၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤဝဲဒၣ်အီၤလၢ ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Ms Burney စံးဝဲ အဝဲနာ်လၢ တၢ်ဆှၢနုာ်အံၤ ကဟဲစိာ် ကျဲလၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်အီၤလၢ အကပာ်တၢ်ပညိၣ်ဆူ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်လီၤတူၢ်လီၤကာ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်, မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ပှၤထူလံၤဖိလၢ အမ့ၢ် Aboriginal ဒီး Torres Strait Islander သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်မူတၢ်လဲၤခီဖျိအတၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်စိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတနံၣ်အံၤနံၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ဟ့ၣ်ထီၣ်တၢ်ထံၣ်တၢ်ပာ်သး ဖဲတၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ပာ်သးအပူၤ လၢအကဘၣ်စံးဆၢ Yes မ့တမ့ၢ် No - လၢအဘၣ်ဃး မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ဆီၣ်ထွဲ တၢ်ကဆီတလဲထံကီၢ်သဲစးတၢ်ဘျၢ လၢအကဒုးအိၣ်ထီၣ် ကရၢမိၢ်ပှၢ်သဘျ့လီၤစိၤတဖု ဒီး ကဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးဆူကီၢ်စၢဖှိၣ်ပဒိၣ်အအိၣ် လၢအဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်လၢ အဘၣ်ဒိဘၣ်မၤဟူး အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟံးန့ၢ်ကမျၢၢ်တၢ်ဘၣ်သး အတၢ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးမ့ၢ်အိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်ဆီလီၤပာ်လီၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤအက့ၢ်အဂီၤ ဒီး တၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်တၢ်မၤဝဲဒၣ်အီၤလၢ ဘျီၣ်ဒိၣ်ခၢၣ်စးဖဲဘျီၣ်ဒိၣ်အပူၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲနာ်လၢ တၢ်ဆှၢနုာ်အံၤ ကဟဲစိာ် ကျဲလၢတၢ်လိၣ်ဘၣ်အီၤလၢ အကပာ်တၢ်ပညိၣ်ဆူ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အတၢ်လီၤတူၢ်လီၤကာ် တၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ်, မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်အတၢ်ဂ့ၢ်ကီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီး ပှၤထူလံၤဖိလၢ အမ့ၢ် Aboriginal ဒီး Torres Strait Islander သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်မူတၢ်လဲၤခီဖျိအတၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်စိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
