တၢ်ပာ်ဖျါခိၣ်သ့ၣ်
- တၢ်အလွဲၢ်ဂီၤဒီး မ့ၣ်ပျိန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်ပီးတၢ်လီလၢပှၤကိးဂၤဒဲးသူအီၤဖဲတၢ်မၤလၤကပီၤလူနၤနံၣ်ထီၣ်သီဘၣ်
- ပှၤမၤလၤကပီၤနံၣ်ထီၣ်သီမူးအံၤကိးဂၤဒဲး တပာ်ပနီၣ် တၢ်အလွဲၢ်ဂီၤ ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ဘူၢ်ဂ့ၤအလွဲၢ်ဘၣ်
- ပှၤဘံယၢၢ်နါအပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ် မၤလၤကပီၤနံၣ်တနံၣ်အံၤဒ်အမ့ၢ်သၣ်မံယီၤနံၣ်, တမ့ၢ်ပဒဲနံၣ်ဘၣ်
လူနၤနံၣ်ထီၣ်သီန့ၣ် မ့ၢ်ဆၢကတီၢ်တခါလၢ အဆၢ်ဂ့ၤဆၢ်ဝါနံၣ်လီၢ်လံၤဒီး တူၣ်လိာ်မုာ်နံၣ်သီန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စ့ၢ်ကီးဆၢကတီၢ်တခါလၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကထံၣ်ဖှိၣ်လိာ်သးတပူၤဃီဒီး မၤလၤကပီၤသကိး တကိၢ်ခါ လၢအဟဲတုၤလီၤဖဲဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ်ကလံၤစိၤတကပၤအခါန့ၣ်လီၤ. အဃိ ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါစ့ၢ်ကီးအီၤဒ်အမ့ၢ် "Spring Festival" တၢ်ကိၢ်ထီၣ်သီမူးပွဲတခါန့ၣ်လီၤ.
နံၣ်ထီၣ်သီအမုၢ်နံၤမ့ၢ်ဒ်သိးလိာ်အသး ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့န့ၣ် မ့ၢ်လၢလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤလီၤဆီလိာ်အသးအဃိ ပှၤကညီ လၢအအိၣ်သကုၤဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် မၤလၤကပီၤဝဲဒၣ် နံၣ်ထီၣ်သီမူးပွဲသ့ၣ်တဖၣ် အလုၢ်လၢ်ထူသနူအကျိၤအကျဲသ့ၣ်တဖၣ်လီၤဆီလိာ်ဝဲဒၣ်အသးန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤပိၢ်သီၣ်တၢ်လၢအမၤတၢကွံာ်တၢ်ဝံတၢ်ကလၤလၢအတဂ့ၤဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်
ပှၤတရူးဖိသ့ၣ်တဖၣ် မၤလၤကပီၤဝဲဒၣ် မူးအံၤလၢ အတ့ဃံတ့လၤထီၣ်တၢ်ဒီး တၢ်လၢအလွဲၢ်ဂီၤဒီး ကွဲးလီၤဝဲ တၢ်တူၢ်လိာ်မုာ် အလံာ်ဖျၢၣ် ဖဲလံာ်က့အလွဲၢ်ဂီၤအဖီခိၣ် လၢအကိးဝဲဒၣ်အီၤလၢ “ဖဲးခၠီ” fai chun (揮春) န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဒွဲၣ်အူထီၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် မ့ၣ်ပျိ မ့ၣ်လိာ်ကွဲသ့ၣ်တဖၣ်, ပာ်ဖျါထီၣ် ပယူး ဒီး ခ့ယုၢ်တၢ်ဂဲၤကလံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, တီၢ်သီၣ်ဝဲဒၣ်မိၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ပနီၣ်တခါ လၢတၢ်ဟီထီၣ်ကွံာ် တၢ်ဝံတၢ်ကလၤလၢအတဂ့ၤတဝါဘၣ် သ့ၣ်တဖၣ် လီၤဆီဒၣ်တၢ် လၢအမ့ၢ်တၢ်ဝံတၢ်နါ တၢ်မုၢ်ဃၢ်ဖးဒိၣ် ကိးဝဲဒၣ်အမံၤလၢ “ညါ (န်)” (nian) လၢအက့ၢ်အဂီၢ်ဒ်သိး ခ့ယုၢ်လၢအခိၣ်တိသၣ်အလိၤန့ၣ်အိၣ်ဒီးအနၢၤဖးထီတဘိဒီးအခံမဲၢ်အိၣ်ဒ်သိးလွးကနၣ်အသိး - ပကကိးအီၤဒ်သိး “ခ့ယုၢ်နါ” န့ၣ်လီၤ.
ပှၤတရူးဖိအတၢ်စံၣ်ဃဲၤအပူၤန့ၣ်စံးဝဲဒၣ် တၢ်လၢ ခ့ယုၢ်နါ န့ၣ် ဖဲနံၣ်ထီၣ်သီအခါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဟဲဟးထီၣ်ဒီးအိၣ်ခူသူၣ်ဖဲတၢ်လီၢ်တတီၤ လၢအကအိၣ်ဝဲဒၣ်ပှၤကညီဒီး ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဃဲၤအပူၤန့ၣ်စံးစ့ၢ်ကီးဝဲဒၣ် တၢ်လၢခ့ယုၢ်နါန့ၣ် အကနၣ်တၢ်သီၣ်တၢ်သဲဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ်တန့ၢ်ဘၣ် ဒီး ကွၢ်မ့ၣ်မူတမုာ်ဘၣ်ဒီး ပျံၤဝဲဒၣ်တၢ်အလွဲၢ်အဂီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲတရူးကီၢ်အပူၤန့ၣ် ပှၤကညီလၢအတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလီၤဆီလိာ်အသးသ့ၣ်တဖၣ် မၤလၤကပီၤ လူနၤနံၣ်ထီၣ်သီ ဒီးတၢ်အီၣ်အကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတရူးကီၢ်ကလံၤစိၤတကပၤန့ၣ်, ဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဟဲထံၣ်ဖှိၣ်လိာ်သးတပူၤဃီဒီး အိၣ်သကိးဝဲဒၣ် ကိၣ်ဒါပလ့ သ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်မၤလၤကပီၤန့ၣ်ထီၣ်သီန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လၢကလံၤထံးတကပၤန့ၣ် ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ်မၤလၤကပီၤနံၣ်ထီၣ်သီမူးလၢ အအီၣ်သကိးဝဲဒၣ် ကိၣ်မ့ၤတီၤဒုၣ်, ကိၣ်ဒါပလ့ကၠီၣ်ဆဲးသိ ဃုာ်ဒီး တၢ်အီၣ်ကျၢၤသးကစဲးကစီးဖိသ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်အီၣ်ကိၣ်ဆၢဒီး ကိၣ်တကီချံသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Chinese rice cakes and snacks to celebrate Lunar New Year. Credit: Wikimedia/ evelynquek (CC BY 2.0)
ဟီၣ်ဖီၣ်, ထိၣ်ဒ့ၣ်ညၣ်ကသူဒီး ဆီချီထံလၢ အပၣ်ဃုာ်ဒီး စပံးထံ န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ထံၣ်လိာ်အိၣ်ဖှိၣ်သကိးအတၢ်ပနီၣ် ဒီး ဖဲ ထဲၣ်ဝၣ် “Taiwan” ကီးတၢ်ပၢအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိလုၢ်လၢ်ထူသနူ တၢ်အီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်နံၣ်ထီၣ်သီလုၢ်လၢ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ အကလုာ်ကလုာ်ဒီး လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤတၢ်သိၣ်တၢ်သီသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်မၤလၤကပီၤလူနၤနံၣ်ထီၣ်သီအဆၢကတီၢ်, ပှၤတရူးဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကူထီၣ်သိးထီၣ်ကူသိးအလွဲၢ်ဂီၤ မ့တမ့ၢ် ကူသိးလၢအအိၣ်ဒီးအလွဲၢ်ဖျါဆဲးကပြုၢ် လၢအမၤပျံၤ ခ့ယုၢ်နါ ဒ်တၢ်စံၣ်ဃဲၤအိၣ်တ့ၢ်အသိးန့ၣ်လီၤ. တနီၤန့ၣ်ကူသိးထီၣ်ကူသိးအသီ စးထီၣ်လၢခိၣ်တုၤလၢခီၣ်ခဲကလၢၤ, ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ပနီၣ်လၢအတူၢ်လိာ်နံၣ်သီလါသီတခါအသိးန့ၣ်လီၤ.
ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲဒၣ် အဖိအလံၤသ့ၣ်တဖၣ် ကျိၣ်စ့တၢ်ဟ့ၣ် လၢအတ့ၢ်နုာ်ပာ်ဝဲဖဲလံာ်ဒၢအလွဲၢ်ဂီၤအပူၤ လၢအကိးဝဲဒၣ် စ့တၢ်ဘူၣ်ဂ့ၤ “လဲစံၤ” (lai see; 利是) န့ၣ်လီၤ. ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဟ့ၣ်ဆၢက့ၤ ဖံဖုသ့ၣ်တဖၣ်ကျိၣ်စ့တၢ်ဟ့ၣ်အံၤအသိး ဖိလံၤသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဒိကနၣ်ဝဲဒၣ် ဖံဖုသူၣ်က့သးပှၢ် တၢ်သိၣ်လီၤသီလီၤဒီး ဘၣ်ဆၢဂ့ၤဆၢဝါဝဲပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ အပှဲၤဒီးတၢ်သူၣ်ဖှံသးညီ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ပှဲၤဒီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်တီၢ်လၢအဂ့ၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Older generations offering descendants red packets during Lunar New Year. Source: Supplied / Supplied - Tet Lunar New Years Festival VIC.
တၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်တမ့ၢ်အလွဲၢ်ဂီၤခဲလၢာ်ဘၣ်
ပှၤခိရံယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်မၤလၤကပီၤ လူနၤနံၣ်ထီၣ်သီန့ၣ် ဘၣ်တၢ်က့ၤကွၢ်ကဒါက့ၤအီၤဖဲ ပှၤတရူးဖိလံာ်လဲၢ်အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤကွဲးပာ်သးဖဲ "Book of Sui" ဒီး "The Old Book of Tang" အပူၤ အပူၤကွံာ် အနံၣ်နွံယၤဖှိၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. လၢလီၢ်ကဝီၤပှၤခိးရံယါဖိတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤကွဲးပာ်သးအပူၤန့ၣ် တၢ်မၤလၤကပီၤ လူနၤနံၣ်ထီၣ်သီအဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်ဖဲ ၁၃ယၤဖှိၣ်နံၣ်အတီၢ်ပူၤ ဖဲ "Memorabilia of the Three Kingdoms" ခိရံယါစီၤပၤသၢဂၤပၢတၢ်အစိၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲနံၣ်အဝဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပှၤခိရံယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ပနီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်မၤလၤကပီၤလူၤနၤနံၣ်ထီၣ်သီန့ၣ် မ့ၢ်တနံၣ်တဘျီနံၤဒိၣ်နံၤထီ ၉ခါ အကျါ တခါန့ၣ်လီၤ.
ပှၤခိရံယါဖိ အလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤအပူၤန့ၣ် တၢ်မၤလၤကပီၤ လူၤနၤနံၣ်ထီၣ်သီအပူၤန့ၣ် တၢ်အလွဲၢ်ဂီၤန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်တခါဘၣ်အသိး တမ့ၢ်တၢ်အလွဲၢ်လၢ အနီဟးထီၣ်တၢ်အၢတၢ်သီ တၢ်တဂ့ၤတဝါဘၣ် ဒီး တမ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်ဂ့ၤတီၢ်ဂ့ၤအလွဲၢ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤခိရံယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်မၤလၤကပီၤ လူၤနၤနံၣ်ထီၣ်သီအခါ ကူသိးဝဲဒၣ် ကူကၤအလွဲၢ်အကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ.
Traditional Korean Hanbok. Source: Pixabay
ဖဲတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤသ့ၣ်တဖၣ်အပူၤန့ၣ် ပှၤခိရံယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်စ့ၢ်ကီး လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ တၢ်ဘါလီၤတၢ် လၢအကိးဝဲအမံၤ “ဆဲဘဲ” Sebae (세배) န့ၣ်လီၤ. ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ယူၤယီၣ်ပာ်ကဲဒီး ဘါလီၤဝဲဒၣ် အဝဲသ့ၣ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢအသးပှၢ်န့ၢ်အဝဲသ့ၣ် ဒီး ဆၢဂ့ၤဆၢ်ဝါလိာ်သးလၢ ကအိၣ်ဒီး တၢ်အီၣ်ကုၤအီပှဲၤလၢဒီတနံၣ်ညါအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
ဖိဒံဖိသၣ် သူၣ်စၢ်သးဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် လံာ်ဒၢ လၢအပူၤအိၣ်ဒီး စ့ ဒီး လံာ်ဒၢသ့ၣ်တဖၣ်အလွဲၢ်န့ၣ်အိၣ်ဝဲအကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤခိရံယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် တပာ်ပနီၣ်ဝဲ တၢ်အလွဲၢ်ဂီၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ဘူၣ်ဂ့ၤတီၢ်ဂ့ၤအလွဲၢ်ဘၣ်.
Koreans offering sacrifice to ancestors and paying respects to each other during Lunar New Year. Credit: Wikimedia/ Korea.net / Korean Culture and Information Service (Jeon Han) (CC BY 2.0)
ခိရံယါမ့ၤချီအံၤ တ့ဝဲဒၣ်ဒီး မ့ၤတီၤဒုၣ် သွဲၣ်လီၤဝဲဒၣ် ဘူဘူဖိ တဘျၣ် တကဘျၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်တၢ်အီၣ်လၢအဂ့ၤလၢတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ်တခါန့ၣ်လီၤ.
Tteokguk (떡국), or sliced rice cake soup, is a traditional, Korean dish eaten during Lunar New Year celebrations. Credit: Flickr/ Korea.net / Korean Culture and Information Service (Jeon Han) (CC BY-NC-SA 2.0)
၂ဝ၂၃ နံၣ်အံၤ မ့ၢ် ပဒဲနံၣ် မ့တမ့ၢ် သၣ်မံယီၤနံၣ် လဲၣ်?
ဖဲပှၤဘံယၢၢ်နါဖိ တၢ်ထိၣ်တၢ်ဒွး အတၢ်ပနီၣ် ၁၂ ကလုာ်အပူၤန့ၣ် ၂ဝ၂၃နံၣ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲဒၣ် သၣ်မံယီၤနံၣ်, လၢအတမ့ၢ်ပဒဲနံၣ်ဘၣ်. လူနၤနံၣ်ထီၣ်သီ အဆိကတၢၢ်တသီန့ၣ် ပှၤဘံယၢၢ်နါဖိသ့ၣ်တဖၣ်ကိးဝဲလၢ “တဲၢ် ငွ့ စါ” Tết Nguyên Đán န့ၣ်လီၤ.
ဖဲတၢ်စံၣ်ဃဲၤလၢပျၢၤအပူၤန့ၣ် တၢ်စံးဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ကွဲမုာ်ဝဲဒၣ် ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိခဲလၢာ် လၢအဟဲစံၣ်တပြၢခီတဲာ်ဝဲဒၣ်ထံကျိတဘိ လၢတၢ်ကဆီလီၤအတၢ်ပနီၣ်တဆီဘၣ်တဆီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ယုၢ်န့ၣ် ကူၣ်တရံးဝဲဒၣ် သၣ်မံယီၤ အဃိ သၣ်မံယီၤအံၤ နုာ်လီၤတၢ်ပြၢ တန့ၢ်တုၤလၢအကတၢၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.
နာ်သက့ မ့မ့ၢ်ပှၤဘံယၢၢ်နါဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဃဲၤပူၤအပူၤန့ၣ် လီၤဆီဝဲဒၣ်တဆဲးဖိန့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တၢ်တဲပူအပူၤန့ၣ် သၣ်မံယီၤ လၢအဘၣ်တၢ်ကူၣ်တရံးအံၤ ဃုထံၣ်န့ၢ်ဒ်ဝဲဒၣ် ကျဲလၢအကခီဂာ်ထံကျိအံၤ ဒီး ပဒဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်မၤပှဲၤ တၢ်လီၢ် ဒ်သိးဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိကပှဲၤထီၣ် ၁၂ကလုာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ် တၢ်လီၤဆီလိာ်အသး တၢ်ဂ့ၢ်လၢအကဲထီၣ်အံၤ တၢ်မၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးအီၤတအိၣ်ဘၣ်. ဖဲသံၣ်အိၣ်ရံၣ်အပူၤန့ၣ် ဖဲတၢ်စးထီၣ် ဟ့ၣ်လီၤ တၢ်ပနီၣ် ၁၂ ဆူဘံယၢၢ်နါကီၢ်အခါ, ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်နၢ်ပၢၢ်တရှဲဘၣ်အိၣ်တနီၤ မ့ၢ်လၢ ပှၤဘံယၢၢ်နါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဒိးသီၣ်ဝဲ ပဒဲ အတၢ်ကိးန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိး တၢ်ကိး သၣ်မံၤယီၤ အလုၢ်သီၣ်အတၢ်ကိးအသိးအဃိ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတၢ်ပနီၣ် ၁၂ကလုာ်အကျါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဝဲဒီး သၣ်မံၤယီၤန့ၣ်လီၤ.
ဖဲသံၣ်အိၣ်ရံၣ်အဂၤတခါအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢဘံယၢၢ်နါကီၢ်အပူၤန့ၣ် မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤ ကလၢၤဒိၣ်အဃိ ယုၢ်သ့ၣ်တဖၣ်မၤဟးဂီၤတၢ်ဒိၣ်မးဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ပှၤထူစံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢသၣ်မံယီၤန့ၣ် ကဲဝဲဒၣ်ဒုၣ်ဒါဒီး ယုၢ်အဃိ ဘံယၢၢ်နါ ပှၤထူစံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် နာ်ဝဲလၢ သၣ်မံယီၤန့ၣ် ကဟဲစိာ်န့ၢ်တၢ်အီၣ်ကုၤအီပှဲၤ မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤလၢအဂ့ၤအဃိ လၢပဒဲအလီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်လီၤဝဲဒၣ်လၢသၣ်မံယီၤန့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိး ပှၤတရူးဖိဒီး ပှၤခိရံယါသ့ၣ်တဖၣ်အသိး ပှၤဘံယၢၢ်နါဖိသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး မၤလၤကပီၤဝဲဒၣ် လူနၤနံၣ်ထီၣ်သီဒီး သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ် စၢၤသွဲၣ်သူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ် လီၤဆီဒၣ်တၢ် တၢ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ် တၢ်သူတၢ်သၣ်ယဲၢ်ကလုာ် "five-fruit tray" (Mâm ngũ quả) ဖဲသဘံၣ်တခါအပူၤန့ၣ်လီၤ. ညီနုၢ်န့ၣ် တၢ်သူတၢ်သၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ပၣ်ဃုာ်ဝဲ ဖီသၣ်, ချၢၢ်ဒၢသၣ်, ဃီၤသၣ်, သီးဝံးသၣ်ဒီး တခီးသၣ် လၢအမ့ၢ်တၢ်အီၣ်ကုၤအီပှဲၤဒီး တၢ်ဘူၣ်ဂ့ၤတီၢ်ဂ့ၤအပနီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
Mâm ngũ quả, the "five-fruit tray". Credit: Wikimedia/ Tran Trong Nhan (Public Domain)
ဖဲတၢ်တနၤန့ၣ် ပှၤဘံယၢၢ်နါဟံၣ်ဖိဃီဖိသ့ၣ်တဖၣ် ထံၣ်ဖှိၣ်သကိးဒီးအီၣ်သကိးဟါတၢ်အီၣ်တပူၤဃီန့ၣ်လီၤ.
ဖဲနံၣ်ထီၣ်သီအဆိကတၢၢ်တသီန့ၣ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိခဲလၢာ် ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ဖံဖုသးပှၢ်အထူအထံးသ့ၣ်တဖၣ်, ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ကစၢ်, ဖၣ်ကပူၤကစၢ်ဒီး ဟံၣ်ခိၣ်ဃီခိၣ်အကလုာ်ကလုာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လုၢ်ထီၣ်ပာ်ထီၣ်အပူၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး မ့ၤဒါပလ့, ညၣ်ဟၢ, တၢ်ညၣ်ဒါပလ့, တၢ်ညၣ်ဟၢ, ပသၢဘိစုၣ်စံၣ်, ကျီၢ်ညၣ်ဒီး တၢ်အီၣ်အဂုၤအဂၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်လုၢ်ထီၣ်ပၤထီၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘါလီၤဝဲဒၣ် ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဒီး ပှၤသူၣ်က့သးပှၢ်သ့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤအဝဲသ့ၣ် တၢ်ဟ့ၣ် လံာ်ဒၢလၢအပူၤအိၣ်ဒီးတိၢ်န့ၣ်လီၤ.
ပအံဘၢ (bánh chưng) န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲပှၤဘံယၢၢ်နါဖိ နံၣ်ထီၣ်သီ လုၢ်လၢ်ထူသနူတၢ်အီၣ်တကလုာ် ဒီး အဝဲသ့ၣ်အပအံဘၢန့ၣ် ဘၢဃုာ်ဝဲဒၣ်ဒီး ပဲ, ထိးညၣ် ဝံၤ ဘိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်ဒီးတကွံလၣ်န့ၣ်လီၤ.
Bánh chưng, a traditional rice cake in the Vietnamese culture. Credit: Wikimedia/ Viethavvh (CC BY-SA 3.0)
