လါယနူၤအါရံၤ ၂၆သီအနံၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကမျၢၢ်နံၤသဘျ့သကုၤအီစထြ့လယါကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်အဃိ ကထံၣ်ပှၤတဝၢအါမးသ့ၣ်တဖၣ် ကၣ်အီၣ်သကိးတအီၣ်တၢ်အီဒီး မုာ်လာ်သးခုသကိးဝဲဒၣ်နံၤအိၣ်ဘှံးလၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ကိၢ်ခါ နံၤသဘျ့အကတီၢ်တခါန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဝဲဒၣ်မုၢ်တနံၤလၢ ပှၤအီစထြ့လယါထံဖိကီၢ်ဖိလၢအကယၤအါမး ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလၤကပီၤခိၣ်ဖး ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢအတၢ်ဟ့ၣ်လီၤသးလၢ အပှၤတဝၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤအဃိန့ၣ်လီၤ.
မ့မ့ၢ်လၢ ပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် မုၢ်နံၤပာ်ဖျါအသးလီၤဆီဒိၣ်မး ဒီး မ့ၢ်မုၢ်နံၤလၢအဝဲသ့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သူၣ်အုးသးအုးဒီး တၢ်ဆိကမိၣ်ထံက့ၤတၢ် မ့ၢ်လၢမုၢ်နံၤအံၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ် အဲကလံးမၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်စးထီၣ်ဟဲနုာ်လီၤဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဒုးတၢ်ယာ်, တၢ်မၤသံလီၤတူာ်, တၢ်အဲၣ်ကလုာ်ဒွဲသနူဒီး တၢ်အၢတၢ်သီအကလုာ်ကလုာ် လၢအမၤနၢၤဝဲဒၣ်ပှၤထူလံၤဖိအစၢၤအသွဲၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကဲထီၣ်သးလၢအပူၤကွံာ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ပှၤသုးလီၢ်အိၣ်ဆိးအပှၤတဝၢ အနီၣ်ဂံၢ်သီလၢအကထိကလးအါမးသ့ၣ်တဖၣ် ကမၤလၤကပီၤဝဲဒၣ်မုၢ်နံၤအံၤ မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ကဲထီၣ်အီစထြ့လယါထံဖိကီၢ်ဖိအလံာ်အုၣ်သးအဃိန့ၣ်လီၤ.
အဃိ ကြၢးမ့ၢ်မုၢ်နံၤအံၤဘၣ်အိၣ်လီၤဘျၢဖဲတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်အပူၤ, ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ပာ်ပနီၣ် ပှၤဟဲနုာ်လီၤအဆိကတၢၢ်တဖု ဟဲတုၤလီၤအမုၢ်နံၤ, ပှၤလၢအထူးအထံးမ့ၢ်ကလုာ်ဒူၣ်ဆဲးလၤအါကလုာ်သ့ၣ်တဖၣ် မၤလၤကပီၤအီၤလၢအပှဲၤဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိးဖဲအီစထြ့လယါနီၣ်တယၣ်တဘ့ၣ်ဃီအံၤအဖီလၤအံၤလီၤဧါ? လၢကလုာ်ဒူၣ်ဆဲးလၤအါကလုာ်အပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သံကွၢ်တဖျၢၢ် လၢအကီမးန့ၣ်လီၤ.
'ပကြၢးအိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သးလၢအမ့ၢ်တၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ထွဲဘၣ်ဘျးလိာ်သး'
ဖဲ ၂ဝ၂၁ တၢ်ဃုထၢပာ်ဖှိၣ်ထံဖိကီၢ်ဖိနီၣ်ဂံၢ်စရီအတၢ်ပာ်ဖျါအပူၤန့ၣ် အီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤပှၤကနီၣ်ဂံၢ် ၂၉.၃မျးကယၤ မ့တမ့ၢ် အါန့ၢ်ဒ်နွံကကွဲၢ် သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ပှၤအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်န့ၢ်လၢကီၢ်ချၢသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. နီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးအံၤ တပၣ်ဃုာ်ပှၤလၢအတပာ်ဖျါအတၢ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အလီၢ်အိၣ်လီၢ်ဆိးဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်.
Assefa Bekele, မ့ၢ်ပှၤတဂၤလၢအအိၣ်ဖဲဆ့ၣ်ဒနံၤဝ့ၢ် အံၤသံၤယိပံယါ အပှၤတဝၢအပူၤတဂၤ လၢအမၤသကိးတ့ၢ်တၢ်မၤဒီး ပှၤထူလံၤဖိအပှၤတဝၢ ဒီး မ့ၢ်ပှၤလၢ အသးစဲ သးစၢၢ်ဆၢ လၢပှၤထူလံၤဖိ အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ အဂ့ၢ်အကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးလၢ တၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သးလၢအမ့ၢ် တၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ထွဲဘၣ်ဘျးဒီးပှၤတဝၢတခါ မ့တမ့ၢ် ပှၤကလုာ်တကလုာ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်တခါလၢအကါဒိၣ်မးန့ၣ်လီၤ.
Mr Bekele စံးဝဲဒၣ် “လၢပှၤတဂၤစုာ်စုာ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိကိးဂၤဒီး လီၤဆီဒၣ်တၢ် ပှၤဟဲန့ၢ်လၢထံချၢကီၢ်ချၢဒီး အီစထြ့လယါပှၤထူလံၤဖိလၢအအိၣ်တ့ၢ်ပာ်ဖဲအံၤ အနံၣ်အါန့ၢ် ၆ဝ,ဝဝဝ သ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်အိၣ်ဒိးတၢ်ပာ်သးလၢအအိၣ်ဘျးစဲဒီးတၢ်လီၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.”
“တၢ်ဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤလီၤသကိးတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ, လုၢ်လၢ်ဆဲးလၤဒီး တၢ်ကိးမံၤဒဲးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤတခါ လၢအဒုးဒိၣ်ထီၣ်လဲၢ်ထီၣ် တၢ်ပာ်သးလၢအမ့ၢ် တၢ်အိၣ်စဲဘူးလိာ်သး တၢ်ဘၣ်ထွဲလိာ်သးဒီး တၢ်အိၣ်ဆိးတပူၤဃီန့ၣ်လီၤ.”
“လၢတၢ်ကဆီတလဲမုၢ်နံၤအံၤအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲတအိၣ်ဒီးယၤနီတမံၤဘၣ်, တအိၣ်နီတစဲးဖိဘၣ်. အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤ လဲၤထီၣ်လဲၤထီကွ့ၢ်ကွ့ၢ်ဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ဆီတလဲအသးဒီး ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် အလီၢ်အိၣ်လၢ ကဘၣ်ဆီတလဲဃုာ်အသးန့ၣ်လီၤ.”
အီစထြ့လယါကီၢ်မ့ၢ် ကလုာ်ဒူၣ်ဆဲးလၤအါကလုာ်အထံကီၢ်တဘ့ၣ်ဒီး ပှၤအီစထြ့လယါဖိအလုၢ်လၢ်ဆဲးလၤ တခါစုာ်စုာ်ခဲလၢာ်န့ၣ် တၢ်ကဘၣ်ပာ်ဒိၣ်ပာ်ကဲအီၤန့ၣ်လီၤ.Asefa Bekele
“မုၢ်နံၤခံကတၢၢ် တၢ်လၢပလိၣ်ဘၣ်အီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဒၣ် တၢ်အိၣ်ဃုာ်သကိးတပူၤဃီ လၢအပှဲၤဒီး တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံန့ၣ်လီၤ.”
'မုၢ်နံၤကမၣ်တနံၤလၢတၢ်ကမၤလၤကပီၤအီၤအဂီၢ်'
Butchulla ဒီး Gubbi Gubbi ပိာ်ခွါ, Gavin Somers, မ့ၢ်ဝဲပှၤသးဝံၣ်တၢ်ဖိဒီး ပှၤကွဲးထုးထီၣ်တၢ်သးဝံၣ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်အမ့ၢ် ပှၤအီစထြ့လယါဖိတဂၤအသိး ကဘၣ်အိၣ်ဒီး မုၢ်နံၤတနံၤလၢ တၢ်ကမၤလၤကပီၤ အီစထြ့ကီၢ်မုၢ်နံၤအဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါပာ်ဒိၣ်ပာ်ကဲအီၤ နာ်သက့ မုၢ်နံၤလၢတၢ်မၤလၤကပီၤအီၤ ဖဲမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ် မ့ၢ်မုၢ်နံၤလၢအကမၣ်တနံၤန့ၣ်လီၤ.
Mr Somers စံးဝဲဒၣ် “ပလိၣ်ဘၣ်မုၢ်နံၤ တနံၤ လၢပပာ်ကဖၢလၢပသးသ့ မၤလၤကပီၤအီၤသ့တပူၤဃီဒီးပတံၤသကိးကလုာ်ဒူၣ်ဆဲးလၤအါကလုာ်ကရူၢ်အဂုၤအဂၤ လၢအအိၣ်ဆိးဖဲအံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
“တၢ်အကါဒိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး မုၢ်နံၤတနံၤလၢ ပပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သကိးပသးတပူၤဃီသ့ ဒီး မၤလၤကပီၤသကိးအီၤတပူၤဃီသ့န့ၣ်လီၤ.”
အီစထြ့လယါကီၢ်မုၢ်နံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်သံကွၢ်လၢအကီအခဲသ့ၣ်တဖၣ်
Ngarrindjeri ဒီး Kaurna ပိာ်ခွါ ဒီးမ့ၢ်စ့ၢ်ကီး KWY, အဘီရကၠံၤနၢၤပှၤတဝၢတၢ်ကရၢကရိ အခိၣ်ဒိၣ်, Craig Rigney, စံးဝဲဒၣ် အီစထြ့လယါကီၢ်မုၢ်နံၤ ဆဲးဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် တၢ်သံကွၢ်လၢအတမုာ်တလာ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.
ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်အမုၢ်နံၤအံၤ, ပကြၢးဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ်တစိၢ်ဖိဒီးသံကွၢ်လီၤပနီၣ်ကစၢ်အသး— 'မ့ၢ်ထံၣ်လီၤပသးတဂၤဒီးတဂၤဒ်လဲၣ်'?Craig Rigney
Mr Rigney စံးဝဲ “မ့ၢ်ပထံၣ်လီၤပသးလၢ ပအိၣ်ဖဲတၢ်ဂီၤတဘ့ၣ်အပူၤ လၢအဟ့ၣ်နီၤလီၤသကိး တၢ်ကမၤအသးလၢခါဆူညါအဂီၢ်စ့ၢ်ကီးဧါ?”
“ယဆိကမိၣ်န့ၣ် ပတၢ်ရ့လိာ်ဆၢဂ့ၤလီၤပနီၣ်ကစၢ်အသးအိၣ်ဒ်လဲၣ် ဒီး ပတၢ်ရ့လိာ်ဆၢဂ့ၤပှၤဂၤသ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဆၢတဲာ်ပာ်ဖျါ ပဘူၣ်ပတီၢ်ဒီး တၢ်လၢကမၤအသးဒီးပှၤခါဆူညါသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
Cr Angelica Panopoulos Credit: Angelica Panopoulos
ဝ့ၢ်ဒိၣ်ကီၢ်ကးကရၢအခိၣ်ဒိၣ်, Angelica Panopoulos, စံးဝဲ မုၢ်နံၤ— လါယနူၤအါရံၤ ၂၆— အံၤ မ့ၢ်မုၢ်နံၤလၢအဘျးစဲလိာ်အသးဘူးဘူးတံၢ်တံၢ် လၢထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခီၣ်ဘးလၢအစးထီၣ်တ့ၢ်လၢနံၣ်ယၤဖှိၣ်အါမးအခါန့ၣ်လီၤ.
“မ့ၢ်မုၢ်တနံၤ (ဖဲ ၁၇၈၈) လၢ ကဘီခိၣ် Arthur Philip (ဒီး ပှၤဟဲတုၤလီၤအဆိကတၢၢ်တဖု 'First Fleet') ဟဲတုၤဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ဒီး စးထီၣ်မၤအၢမၤနးဒီး မၤသံလီၤတူာ်တၢ်န့ၣ်လီၤ.”
“တၢ်ဂ့ၢ်နီၣ်နီၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ပအိၣ်ဒံးဝဲဒၣ်ဒီး စၢၤသွဲၣ်တဆီဘၣ်တဆီ တၢ်ပျံၤတ့ၢ်တၢ်အတၢ်ဆါ, တၢ်အဲၣ်ကလုာ်ဒွဲသနူ ဒီး တၢ်မၤကမၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသနူ ဒ်အမ့ၢ် အဲကလံးတၢ်ဟဲနုာ်လီၤမၤလဲၢ်အီၣ်ကီၢ် အတၢ်န့ၢ်သါသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.”
“အဃိန့ၣ် ပှၤထူလံၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်တဲဘၣ်ပှၤလၢ လါယနူၤအါရံၤ ၂၆သီ န့ၣ် တမ့ၢ်မုၢ်နံၤတနံၤလၢ ပကဘၣ်မၤလၤကပီၤအီၤဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်လၢ ပကဘၣ်ဒိကနၣ်အီၤန့ၣ်လီၤ.”
Mr Rigney စံးဝဲ တၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်လံလၢ အီစထြ့လယါကီၢ် ကဘၣ်ဒိကနၣ်ဒီး ဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိ လၢတၢ်တမုာ်တလာ်လၢအကဲထီၣ်အသးဖဲ အီစထြ့လယါကီၢ် မုၢ်နံၤ လၢတၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤဖဲမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.
“ဒ်သိးအမ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ထွဲဒီးပှၤတဝၢအံၤတခါအသိး တၢ်ဘၣ်ထွဲအိၣ်ဒီးထံကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤအသိး, ယနာ်လၢ ပကဘၣ်မၤလိဒီး သ့ၣ်ညါမၤနီၣ်, တၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဃုာ်ဒီးတၢ်ပာ်ကဲလိာ်သးတဂၤဒီးတဂၤ ဖဲထံကီၢ်လၢ ပကိးအီၤ အီစထြ့လယါကီၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.”
နာ်သက့ အဝဲစံးဝဲဒၣ် တၢ်သံကွၢ်လၢ မုၢ်နံၤ ဖဲလဲၣ်တနံၤလၢ ပှၤအီစထြ့လယါဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကြၢးဘၣ်မၤလၤကပီၤအီၤန့ၣ် အိၣ်ပှဲၤဒံးဝဲဒၣ်ဒီးတၢ်နၢ်ပၢၢ်ကမၣ်ဒီး တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖး န့ၣ်လီၤ.
အဝဲစံးလၢ အီစထြ့လယါကီၢ်မုၢ်နံၤ လၢတၢ်မၤအီၤဖဲလါယနူၤအါရံၤ ၂၆သီအမံၤ မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်အသီတခါ လၢတၢ်ပာ်ကနီၣ်အီၤသကုၤ အီစထြ့လယါထံကီၢ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် စးထီၣ်ဝဲဒၣ်ဖဲ ၁၉၉၄နံၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.
