Nai tan zarhpini ah khan, acozah nih COVID-19 zawtnak a ngeimi hna hngalh khawhnak app a ser mi COVIDSAFE cu Australia mipi nuai 1.89 hman an hman cang, .
Hi app hi acozah nih caan rau lo ah mipi nih kan hman cio nak hnga lai nawlnak a tuah, an I hmaithlak mi cu ngandamnak lei nawlngeitu hna nih a zawmi hna an hngalh zaunak hnga a bawmtu ding caah a si.
Bluetooth technology timi seh riantuannak hmangin hi app a hmangmi pawl 15 minit chungah midang he 1.5m chung ah na um zat kha felfai tein a cinken. COVIDSAFE App a hmangmi chungin mi pakhatkhat COVID-19 zawtnak a ngeih sual a si ah khan cun, ngandamnak lei riantuantu hna sin ah khan a konglam kha theihternak a va tuah hna lai.
Ngandamnak lei fimthiam pakhat nih a chimmi cu Australia um mipi tam deuh nih kan hman a si ah cun Khawrawnarungral kan dohnak ah kan awl zang deuh lai a ti. Seh thil lei fimthiam hna le pumpak konglam runvennak lei mifimthiam pawl lawng nih tih a nunnak kong an chim phuan.
Kan hnu zarh ah hi app hi mipi sinah phakter a si, pumpak konglam runvenak lei le zeitin dah rian a tuan ning cang zong chim relnak kan rak ngei cang. Mipi nih hman khawh ding in chiah a si cang, cun fimthiamnak ngeimi hna nih an chim mi le na hman ding si le si lo a tanglei ah ka rak langhter lai.
Software a sertu hna nih a thar in COVIDSAFE app cu zohthannak an ngei. An hmuhkhawh mi thil hna cu a tanglei ka rak langhter lai.
Acozah nih COVIDSAFE app an chuah hlan ah, seh lei le pumpak konglam runvennak lei mifimthiam hna nih an sermi app chungah tlamtling lomi an hmuh ve khawh nak ding le an remh khawh nak ding caah hi app i ahrampi tlaitu khawt cu acozah sin ah a hal hna. Cun, a cozah nih bia an i kam cia bangin hi app hi rian a tuan ko tiah fehternak tuah a si.
Acozah nih an sermi app ahram tlaitu khawt cu an thlah rih lo, ara lai dingmi zarhhnih chungah thlah a si lai tiah ngandamnak lei lutlai (Federal Health Minister) Greg Hunt nih cawn nikhat ni ah ABC sin ah a chim.
A chambau mi le a tlamtlin lonak hngalh khawhnak khawt (Full Source Code) thlah dingin hngah a si lio ah, seh lei ah thiamnak ngei mi (Software Developer) Australia mi pakhat nih mizaw hngalh khawhnak app an ser mi cu zohthannak a ngei I a hmuh khawhmi thil hna cu social media ah a pho zar.
Matthew Robbins nih android phone (Samsung tbk) hna caah tlamtling tein hman khawhnak hnga a chung thil a herh mi khawt hna cu tlamtling tein a lim i a hman khawh cang.
Robbin cu app sernak lei ah kum caan saupi rian a tuan cang mi a si bantuk in app sernak kongah hngalhnak tampi a ngei mi asi. Pumpak konglam runvennak lei ah cun hngalhnak a ngeimi cu a si lo nain acozah nih an chim ning tein an sermi app rian a tuan le tuan lo cu a hngalh khawh thiamthiam ko.
Robbin nih hi app cu an i tinh ning tein rian a tuan ko. An chim chung bantuk tein ngandamnak lei lutlai hna nih an herh mi thil kong hna zong a him ko cun, a hmangtu hna nawlpeknak loin ngandamnak lei riantuan tu zong nih zei hman tuah khawh an ngei lo.
Hi app a hmangtu a umnak hmun le hma cu hi app nihhin a cinken lo. Android phone (Samsung tbk) a hmang mi na si ahcun nan phone ah download nan tuah lio ah nan umnak hmun hngalh khawhnak an hal men hna lai, asinain cinken nak a tuah lo.
Robbin nih hi app kherh hlainak a tuah hnu a hmu mi thil nih a lung a ton ngaingai nak cu The Feed ah chim.
Hi 'App' a chuah khawhnak ah hmanmi Data cu a puitlingmi le tlamtling tein tialmi le tuah khawhmi si lo nain, tha bik tlamtlinnak in tuahmi a si caah App ser ning cang ahcun, ka lung a tling ngaingai ko a ti.
Kherhhlainak ah a tlamtling deuh lo mi thil tete zong an hung lang ko nain hnawtnam buin tuah mi app a si tiah theithiamnak a ngeih hna.
An sermi app thuk deuh in kherhlai khawh nak Full Source Code) khawt cu an chuah zau i IOS app (iPhone tbk) chungah rian a tuan ning zong hmuh khawh dingin a lungah a um. Atlangpi in Robbin nih a hmu khawh mi chungah cun thinphan awk a um lo tiah a chim.
“Mah app cu hman cio dingah aa tlak ko tiah ka ruah”, tiin a chim.
App sernak lei ah thiamnak a ngei mi hna zohfelnak an ngei dih hnu ah, Australia mipi hna nih an hman cionak dingah duhsaknak an ngei.
Hi App an sernak nazi 24 a tling cang i, cu chung ah zei bantuk thil dah an hmuh khawh?
COVIDSAFE app chungah remh than a hau dingmi thil hmuh khawh a si.
COVIDSafe app na phone chungah ningcang tein rian a tuan khawh peng nak hnga, app kha awn cia in na chiah peng a hau lai. COVIDSafe app na awn buin a dang app (facebook, viber, tbk) pawl zong na hman khawh thiamthaim ko lai.
App dangdang awn cia in na chiah mi pawl hna an tam tuk caan ah le Bluetooth hman chih a hau mi app dang pawl na hmanmi an tam deuh ah cun COVIDSafe app hi Bluetooth hmangin rian a tuan mi a si ve caah rian a tuan kho lo lai lo.
App ahmangtu hna nih app rian a tuan le tuan lo an hngalh khawhnak ding ah an tuah ding mi kong ah chim relnak zong a ngei. iOS (iPhone) phone a hmang mi na si i nazi 24 chung COVIDSafe app rian a tuan lo ah si a cun zeitin dah remh ning si timi theithernak cakuat na don lai tiah Acozah nih () ah theihternak a tuah.
Atu ah cun COVIDSafe app hmannak in phone battery a dih a rang deuh lai ti hi cu chim khawh a si rih lo.
IOS (iPhone) phone ah ning cang tein rian a tuan le tuan lo theih khawh nak ding iOS khawt cu thiamnak a ngeimi hna nih an hngah hlang ngai ko. Hi app hmannak a him lonak cu a um loin, phone kip ah ningcang tein rian a tuan sual lai lo ti an phang.
Humkipnak lei he pehtlaiin COVIDSafe app hmannak ah thiamsang hna nih an phan mi?
Humhimnak lei thiamsang hna nih COVIDSafe hi a him ko tiah an ruat rih lo. Asinain, pumpak sining le dirhmun nih a ngeih tiah an chim.
Kan hnu zarh ah khan, The Feed nih humhimnak lei ah mithiamsang a si Prof. Dali Kaafar biaruahnak a ngeih. COVIDSAFE app le a dangdang app pawl an him lo nak pawl hna Prof. Kaafar nih a chim hna.
Prof. Kaafar le a dangdang mithiam hna nih an phan bik thil cu zeidah si ti ah cun, COVIDSafe ah chiah mi pumpak konglam pawl hna hnu cu hmunkhat ah fimtawl dih a si lai. Pumpak konglam pawl an chiahnak a him lo ahcun thil tihnung ngai asi.
Humhimnak lei ah riantuantu pakhat a si ve mi Vanessa Teague nih hi app hmannak kong le a riantuan ah a lungtlin lonak pawl a chim. Tahchunnak ah, phone pakhat le pakhat rian a tuan ning a dan bantuk I phone chung um a um mi app pawl zong phone pakhat le pakhat ah rian a tuanning a dang ve.
“Zohnak ah cun a him ngai mi a lo ko hnga nain, mi pakhat i a pumpak konglam hna cu a pho zar khawh,” tiin Teague le a riantun tti hawi hna nih catialnak in an langhter.
Kaafar nih a phan rih mi thil pakhat cu zeidah si ti ah cun; abiana ah mi pakhat kha COVID-19 zawtnak a ngei hnga. Zawtnak a ngeih a theih le cangka in app a hman mi in khan ngandamnak lei riantuantu sin ah a konglam kha theihternak a tuah hna lai. Kha le cangka in khan ngandamnak lei riantuan tu hna nih khan midang a va ton mi hna kong kha an hmuh khawh lai. A ton mi hna midang i an konglam hna cu ngandamnak le riantuantu hna sin ah aphan ve ti a ruah awk an hngal lo.
“Mi tampi caah cun a poi tuk mi thil cu a si lem hnga lo nain midang cheukhat caah cun a rak poi kho mi thil a si. Tahchunnak ah, ramkhel riantuan tu pakhat le pakhat a tong mi, le tawngpang a hlattu hna pawl hna caah hin a poi.”
Kaafar nih pumpak konglam runvennak lei ah hin cun COVIDSAFE app a riantuannak ah thil ttlawmpal thlen dingmi a um; thiamsang pakhat nih pumpak konglam lak mi pawl cu hmunkhat ah chiah dih lo dingin app riantuan tuanter khawh a si ko a ti.
The Feed ah remhnak a um hlan cu ka hmang rih lai lo tiah a chim. Australia mipi hna ca zong hi app hmannak kongah chim rel khawh mi a ngei lo.
“Midang nih an hman ding si le si kongah cun a ruah awk ka hngal ve lo, leh a har ngaimi biahalnak a si,” tiah achim.
“Pumpak sining kong runvennak lei ah hin acozah nih an I ring ngai ko nain an hrelh sual mi thil pical pawl an um tiah ka ruah. A thatnak leiin an I ruahchannak an ngei ko, tahchunnak ah, a hmangtu umnak hmun cin ken lo dingin le ni 21 nikhat a tlin bakin cinkennak a tuahmi thil hna amah tein a thianh dih ding kha bia pi ngaingai.”
“Thil biapi taktak ah ka ruah mi cu pumpak sining kong runvennak hi a si. Midang hna cu an umthutnak hmun theih le hngalh awk tha lo mi a si ko, nain midang caah belte ah chun a poinak um hnga lo.”
COVIDSafe Hi Ka Hman Awk Si Ma?
COVIDSAFE ser a si nak cu zawtnak a a ngeimi a rannak deuh in theih kho an si nak hnga caah a si.
Australia mipi zatuak 40% nak tam deuh nih hi app an ser mi ningcang tein kan hman a si ah cun zawtnak dohnak caah bawmchantu taktak a si lai. A tlawm bik minung nuai 10 (10million) nih kan hman a herh nain, a tu ah minung nuai 2 hrawng lawng nih kan hman rih.
Kaafar nih a chim bangin, hi app hman le hman lonak kongah an buaitertu cu pumpak konglam runvenak he pehtlai zong a si kho men. Mah hi cu pumpak biakhiah nak a si.
“Mipi bawmhnak le pumpak kong runvennak thil pahnih kar thlak in biakhiahnak tuah hi ka caah har ngai mi asi. Pumpak kong runvennak lei hmai a tlakmi pawl hna khi mah zawn lawng a ruat mi ko lawh a si,” tiah a chim.
David Vaile hi ‘data’ runvennak lei riantuannak ah rian atuan mi a si. “mipi sining le konglam hmunkhat ah fimtawl nak a himnak ding remhnak kong tu ahcun i ralrin ngaingai a hau. Mipi ngandamnak riantuantu lei an lungretheihnak zong cu thil biapi tuk a si ve caah, thil har ngai a si” tiah a chim.
COVIDSafe hman ding cu na caah a him in na ruat rih lo kho men, na hngalhawk a mi tu cu hi app hi a him khawh deuh nak dingah tharchuah le remh khawh lengmang a si ko caah theihternak kan in tuah than te lai.
