COVID-19 zawtnak hmelchunnak pawl kan I ralrin awk ding asi mi hna taklinh, khuh le thawchuah har ti bantuk pawl hna cu chimh le relh kan si cang hna.
Ram tam nawn nih zohfelnak an tuah mi chungah zawtnak hmelchunhnak a ngei lo mi milu cheukhat hna cu COVID-19 zawtnak an rak ngei i cu an hmuhnak ram hna cu Iceland, China, Japan le hika Australia ram hna cu an si.
China ram i zawtnak zohfelnak a tuahtu hna nih an hmuh mi cu mizaw milu 78 chungah mizaw zatuak 42.3% hna cu zawtnak hmelchunnak an takpum chungah hmuh a si lo.
Australia ram ah zohfelnak an tuah mi, Thorax nih ca thanh an chuahmi chungah an langhter mi cu Greg Mortimer Tilawng in khual a tlawng mi chungah mizaw milu 217 hmuh an si I, cu mizaw hna chungah minung 10 chungah 8 hi an takpum chungah zawtnak hmelchunhnak hmuh a si lo.
Zawtnak hmelchunnak tlunh loin zawtnak I chawnh ti mi le zawtnak hmelchunnak a langh hlan ah zawtnak I chawn timi cu zeidah a si?
Zawtnak hmelchunnak tlunh hlan ah zawt (Pre-symptomatic) timi cu zawtnak hmelchunnak nih an tlunh hlan zawtnak I chawnh a si.
Zawtnak hmelchunnak hmuh a si lo buin zawtnak rak I chawnh khawh a si thiamthiam ko. Zohfelnak an tuahmi chungah an I chiahkinmi nih a langhter mi cu zawtnak hmelchunnak hmuh a si hlan ni in 3 ah zohfelnak an tuahmi hna chungah zawtnak hmuh a si.
Zawtnak hmelchunnak tlunh loin zawtnak I chawnnak (Asymptomatic) kan ti mi cu khat le khat zawtnak hmelchunnak tlunh loin COVID-19 zawtnak I chawnh khi a si.
Cuti sicun a tuanbik zohfelnak an tuah mi he pehtlaihin mifim thiam pawl nih zei khua dah an ruah?
Raina Maclntryre nih minung kan pum chungah “COVID-19 zawtnak hmelchunnak tlunh loin le zawtnak hmelchunnak hmuh hlan in zawtnak I chawnh khawh a si mi hi cu a cang duh ngai mi a si ko” tiah chim.
Hmun dangdang le tar zohkhenhnak hna ah mizaw zatuak 50 in a cung deuh hi zawtnak hmelchunhnak hmuh piak an si lo tiah zohfelnak tuah mi chirhchan in a chim.
May thla hramthok ah khan, Melbourne khua khua ah sangveng pakhat a si mi Bacchus Marsh tar zohkhenhnak Grant Lodge ah riantuantu pakhat cu zawtnak hmelchunnak nih a tlunh lo buin COVID-19 zawtnak a rak ngei.
“Hi kongah hin I kan I el len ding a si ti lo. Zei khawh a si hmenh ah kan dih lakin zohfelnak kan I tuah dih ding a si ko, silole a zaw mi hngalh loin um a si ko hnga” tiah Maclynrte nih a chim.
Zawtnak hmelchunnak nih tlunh loin mi an zawt mi kongah mifim thiam hna cheukhat cu khuaruahhar in an um.
Sanjaya Senanayake cu Australian National University ah zawtnak rungul I chawnh kongah hngalhnak a ngei mi thiamsang pakhat a si.
China ram i zawtnak zohfelnak an tuahmi chung i zawtnak hmelchunnak tlunhnak hmuh loin a zaw mi hna he pehtlaiin biafunnak a chim mi cu zawtnak hmelchunnak hmuh piak a si lo mi pawl cu rehkhumhnak ah an um lo a ruang cu zawtnak hmelchunnak an pum chungah a lang lo.
“Zohfelnak a tuahtu hna nih mi zawtnak lamdang in a puan than nak dingah ralrinnak an ngei lo” tiah a chim
February thla chungah khan WHO China Joint Mission Report nih an hmuh mi cu zawtnak hmelchunnak nih tlunh loin a zaw mi hna cu tam deuh cu zawtnak felfai deuh in zohfelnak tuah caan a phak ah an pum chungah hmelchunnak a lang than.
Cu hna pawl cu zawtnak ngeih ruah ah maw zohfelnak ngeih ding cun an kal hnga tiah Senanayake nih lung awk tawm ngaiin a um.
Rikhiah piakmi a dang, catial thiam pawl nih an lungtlin ve mi cu zawtnak hmelchunnak hmuh a si lo mi mizaw pawl hna zei tluk dikfel in dah zolfel an si. Zualhma ngaiin a zawt tung loin le za ah za dam pian fawn loin um khawh a si ma? Tahchunnak ah an um sawh ko cun a tha ngai ko nain eksisai tuahnak ding tiang tak cu an lung nih a phan lo?
“Zawtnak hmelchunnak tlunh loin an zawtmi kongah zohfelnak an tuah mi i phichuak ah dannak a um” caah zawtnak hmelchunnak a langh lo buin COVID-19 in a zawmi hna kongah kan fian khawh hnga ding tluk in kan fiang kho lo, I fiannak dingah rikhiah piaktu a si tiah a chim.
Iceland ram i COVID-19 in a zaw mi zatuak 50% tluk cu hmelchunhnak nih tlunh loin an zaw, Japan ram ah zatuak 30.8 tluk cu hmelchunnak nih tlunh loin an zaw a si nain China ram i zohfelnak tuah mi he cun zatuak 80 tluk bak in a thlau.
“Khoi zei deuh dah a hman ti theih khawh a si lo. Cun COVID-19 zawtnnak hmelchunnak nih tlunh loin an zawt mi kongah cun kan hun I fiang duahmah cang ko nain a ra lai dingmi can ah zeitluk in dah a kan hnarsuan lai ti belte cu kan hngal kho rih lo."
