Կրնաք՞ վարակուիլ ձեռք սեղմելով: Ամէն ինչ որ պէտք է գիտնաք կապիկի ծաղիկի վերաբերեալ

Համաշխարհային Առողջապահութեան Կազմակերպութիւնը (WHO) տեղեկացուց որ 42,000 կապիկի ծաղիկի վարակումներ կան, ներառեալ 106 Աւստրալիոյ մէջ:

Մասնագէտներ կը զգուշացնեն բնակչութիւնը որ խուսափին շփում ունենալէ վարակուած անձի մը հետ և պատուաստուին եթէ իրաւունք ունին: Source: iStockphoto / Halfpoint/Getty Images/iStockphoto

Վիքթորիայի բժշկական պաշտօնեայի տեղակալը (վարակիչ հիւանդութիւններու) Փրոֆէսօր Տէպ Ֆրիտման տեղեկացուց որ մարդոց մեծամասնութիւնը կապիկի ծաղիկով վարակուելու վտանգի տակ չեն գտնուիր:

"Գրեթէ անկարելի է կապիկի ծաղիկով վարակուիլ մէկու մը ձեռքը սեղմելով: Գրեթէ անհաւանական է և չեմ երեւակայէր որ այդ պատահի: Չեմ կարծեր որ աշխարհի մէջ որեւէ տեղ պատահած է," ըսաւ Փրոֆէսօր Ֆրիտման SBSի:

"Կը պահանջէ մտերմիկ և երկար մորթէ-մորթ շփում և երբ կ'ըսեմ մորթէ-մորթ, նկատի չ'ունիմ ձեռքէ-ձեռք, բայց շատ աւելի մորթ ձեր մարմնին վրայ:”

Որով, պիտի չպատահի հանրային փոխադրամիջոցին մէջ: Պիտի չպատահի պատահաբար քալել անցնելով վարակուած մէկը և պիտի չպատահի ճաշելով մէկու մը հետ:

Սակայն, մասնագէտներ և կառավարութիւններ տակաւին խորհուրդ կ'ուտան որեւէ ուղղակի կապ չ'ունենալ վարակուած մէկու մը հետ:

Ինչպէս՞ կը տարածուի կապիկի ծաղիկը

Համաշխարհային Առողջապահութեան Կազմակերպութեան համաձայն՝ համաշխարհային կապիկի ծաղիկի ներկայ բռնկումի դէպքերու 98 առ հարիւրը կը պատահի մարդոց մօտ որոնք սեռային յարաբերութիւն կ'ունենան այլ մարդոց հետ:

Փրոֆէսօր Ֆրիտման կը հաւատայ որ Աւստրալիա նման կացութեան մէջ կը գտնուի և դէպքերու մեծ մասը կը թուի թէ կը պատահին միասեռական և երկսեռ համայնքներուն մէջ:

Սակայն այս չի նշանակեր որ ուրիշներ չեն կրնար վարակուիլ:

"Կրնայ (կապիկի ծաղիկը) տարածուիլ, երկար մօտիկ շփումի ընթացքին, ներշնչելով կամ արտաշնչելով կաթիլներ մէկէ մը որ կապիկի ծաղիկ ունի, սակայն այս հազուադէպ է," կը նշէ NSW Health-ի գրութիւնը:

ԱՄՆ Հիւանդութեան Հսկումի և Կանխարգիլումի Կեդրոնը կ'ըսէ որ հիւանդութիւնը կրնայ պատահիլ ուղղակի կապ ունենալով կապիկի ծաղիկի ցանի, մորթի արատի, կամ մարմնի հեղուկի հետ մարդէ մը որ կապիկի ծաղիկով վարակուած է:

Ուղղակի շփում կը ներառնէ բերանային, հետանցքային, և հեշտոցային սեռ կամ դպնալ կապիկի ծաղիկով վարակուած մարդու մը սեռական օրկաններուն:

Ուղղակի շփումի այլ տեսակներ կը ներառնեն գրկախառնուիլ, մերսում և համբոյր: 

Յղի կանայք կրնան ժահրը անցընել իրենց չծնած երեխային:

Ինչպէս՞ կանխարգիլել կապիկի ծաղիկը

Մասնագէտներ խորհուրդ կ'ուտան բնակիչներուն որ խուսափին վարակուած անձի մը հետ մօտիկ շփում ունենալէ, ներառեալ ապրանքներէ ինչպէս սպիտակեղէն, կամ սրբիչներ, և պատուաստներ ստանալ եթէ իրաւունք ունին:

Tasmania Health-ի համաձայն՝ մարդիկ որոնք կը ճամբորդեն երկիրներ ուր կապիկի ծաղիկը տարածուած է, պէտք է խուսափին շփումներ ունենալէ հիւանդ կամ մեռած կենդանիներու հետ, որոնք կրնան վարակուած ըլլալ կապիկի ծաղիկի ժահրով (կրծողներ, պարկաւոր կենդանիներ) և պէտք է խուսափին ուտելէ կամ դպնալէ վայրի կենդանիներու:

Աւստրալիական կառավարութիւնը խորհուրդ կ'ուտայ որ մարդիկ որոնք հաստատուած կամ հաւանական վարակում ունին, անմիջապէս ինզքզինքնին մեկուսացնեն մինչեւ որ բոլոր բշտիկները կամ վէրքերը առողջանան և մորթի թարմ խաւ մը կազմուած կազմուի:

Այս ընդհանրապէս երկուքէն չորս շաբաթ կը տեւէ:

Վարակուած անձին և բոլոր տնեցիներուն խորհուրդ կը տրուի որ ուշադրութեամբ պահպանեն ձեռքի և շնչառական մաքրութիւնը: Ձեռքերը լուալ օճառով և ջուրով կամ օգտագործել ալքոհոլէ պատրաստուած ձեռքի ախտահանիչ:

Եթէ վարակուած անձ մը չի կրնար առանձին մեկուսանալ, պէտք է երեսի դիմակ կրէ երբ ուրիշ մարդոց հետ կը գտնուի:

Փրոֆէսօր Ֆրիտման կ'ըսէ որ մարդիկ որոնք վարակուած են չի պահանջուիր որ պատուաստուին:

"Խորհուրդ կը տրուի որ անոնք որոնք կապիկի ծաղիկով վարակուելու վտանգի տակ կը գտնուին, պատուաստուին որպէսզի չվարակուին," ըսաւ ան:

Պատուաստը կը բաղկանայ երկու դեղաչափերէ որոնք կը տրուին նուազագոյնը իրարմէ ամիս մը ետք: Պատուաստները շատ ազդեցիկ են կանխարգիլելու համար կապիկի ծաղիկի վարակումը:

Ով՞ կրնայ ստանալ կապիկի ծաղիկի պատուաստը

Աւստրալիա ապահովեց 450,000 երրորդ սերունդի ծաղկախտի պատուաստ JYNNEOS, և առաջին 22,000 դեղաչափերը արդէն կը գտնուին Աւստրալիոյ մէջ:

Քանի որ պաշարները սահմանափակ են, նահանգներ և հողամասեր ներկայիս կը պատուաստեն ընտրուած խումբ մը Պատուաստումի Աւստրալիական Տեխնիկական Խորհրդատուական Խումբի խորհուրդով: 

. ընտրուած խումբերն են՝

• Մարդիկ որոնք խոցելի պիտի դառնան եթէ կապիկի ծաղիկը իրենց շրջանին մէջ տարածուի: Օրինակի համար, միասեռական, երկսեռական և մարդիկ որոնք այլ մարդոց հետ սեռական յարաբերութիւն ունին, անտուն մարդիկ, սեռական աշխատանք կատարողներ և անոնք որոնք զգալի թմրանիւթեր կ'օգտագործեն որ իրենց դատողութեան վրայ կ'ազդէ:

• Մարդիկ որոնք HIV դրական են և վարակամերժ դրութիւննին խանգարուած է: 

• Մօտիկ շփում վարակուած մարդոց հետ:

• NSW-ի մէջ, փոքր թիւով պատուաստ կը տրամադրուի միասեռական, երկսեռական և մարդոց որոնք այլ մարդոց հետ սեռական յարաբերութիւն կ'ունենան և որոնք Միացեալ Թագաւորութիւն, Եւրոպա, Հիւսիսային Ամերիկա պիտի ճամբորդեն 31 Հոկտեմբեր 2022էն առաջ:

LISTEN TO

Փրոֆէսօր և Վիքթորիայի գլխաւոր բժշկական պաշտօնեայի տեղակալ Տեպ Ֆրիտման կը պատասխանէ կապիկի ծաղիկի հիւանդութեան, ախտաճանաչումի և պատուաստի բոլոր հարցումներուն: Ան կը փառատէ տարածուած կեղծ լուրերը և խորհուրդ կ'ուտայ եթէ մարդիկ որոնք կապիկի ծաղիկով վարակուած են պէտք է մեկուսանան:

SBS English

29/08/202214:57

Play

Աւստրալիացիներ որոնք կը հաւատան որ իրաւունք ունին պատուաստի մը պէտք է կապ հաստատեն իրենց բժիշկին հետ ուղեգիր ստանալու համար:

NSW-ի բնակիչներ կրնան լեցնել այս հարցարանը պատուաստը ստանալու համար: 

Վիքթորիայի մէջ, կապիկի ծաղիկի պատուաստներ կարելի է ստանալ յետեւեալ վայրերէն՝ Melbourne Sexual Health Centre, Thorne Harbour Health, Northside Clinic, Collins Street Medical Centre և Prahran Market Clinic:

Western Australia Health տեղեկացուց որ պատուաստը կարելի է ստանալ Փըրթի մէջ երեք բուժարաններէ: Սակայն հնարաւոր է անմիջապէս տրամադրել անոնց որոնք անմիջական վտանգի տակ կը գտնուին նահանգի որեւէ վայրի մէջ:

Թազմանիայի մէջ պատուաստը մատչելի պիտի ըլլայ 2022 թուականի վերջաւորութեան:

Կը նախատեսուի որ իրաւունք ունենալու չափանիշները աւելի ընդլայնուին որովհետեւ աւելի շատ պատուաստներ պիտի ներկրուին Աւստրալիա Սեպտեմբերին:

Մարդիկ որոնք նախապէս կապիկի պատուաստը ստացած էին պէտք՞ է պատուաստուին

Փրոֆէսօր Ֆրիտման տեղեկացուց որ Աւստրալիա 100 տարիէ աւելի է որ կապիկի ծաղիկի դէպքեր չէ տեսած: Աւստրալիա դադրեցուց կապիկի ծաղիկի պատուաստումները 70ական թուականներու վերջաւորութեան:

Սակայն հնարաւոր է որ ներգաղթողներ Աւստրալիա հաստատուելէ առաջ կապիկի ծաղիկ ունեցած են:

Տեղեակ ենք որ մարդիկ որոնք Աւստրալիա կը ժամանեն որպէս ներգաղթողներ կրնայ ըլլալ որ արտասահմանի մէջ պատուաստուած են կապիկի ծաղիկի դէմ երբ երեխայ էին:

"Այս իրենց որոշ պաշտպանութիւն պիտի տրամադրէ կապիկի ծաղիկի դէմ և այդ պաշտպանութիւնը կրնայ տասնամեակներ տեւել: Որով հնարաւոր է որ մարդիկ որոնք նախապէս պատուաստուած էին աւելի լաւ պաշտպանուած պիտի ըլլան," ըսաւ Փրոֆէսօր Ֆրիտման:

Ինչպէս՞ մէկը կրնայ գիտնալ որ կապիկի ծաղիկ ունի

NSW Health կ'ըսէ որ մտահոգութեան ախտանիշները կ'ընդգրկեն գլխացաւ, հոգնութիւն, ցան և աւշային գեղձի ուռուցք:

Ցանը, սկզբնական շրջանին կրնայ թեթեւ ըլլալ և կրնայ բշտիկի նմանիլ հետոյքին վրայ կամ սեռական օրկաններու շրջանին մէջ: Եթէ նշաններ կամ նախանշաններ յայտնուին, մեկուսանալ և անմիջապէս խնամքի ենթարկուիլ:

Victoria Health տեղեկացուց որ ախտաճանաչումը պէտք է հաստատուի PCR քննութեան միջոցով:

Ինչ՞ կը պատահի եթէ մէկը կապիկի ծաղիկի ախտանիշներ ունի

Անմիջապէս հեռաձայնել եռապատիկ զէրօ (000) եթէ անձին ախտանիշները ծանր են և ըսել որ կրնայ ըլլալ որ կապիկի ծաղիկ ունի:

Այլապէս, բնակիչներուն խորհուրդ կը տրուի որ ինքնա-մեկուսանան անմիջապէս և կապ հաստատեն իրենց բժիշկին, տեղական սեռային բուժարանին կամ նահանգի առողջապահական բուժարանին հետ եթէ կապիկի ծաղիկի ախտանիշներ ունին: 

NSW Sexual Health Infolink: 1800 451 624

Victoria: 1800 013 952; 03 9257 0100

Queensland: 13 HEALTH (13 43 25 84)

Western Australia: metro callers 61 8 9227 6178, country callers 1800 198 205

South Australia: 1300 883 793, country callers 1800 188 171

Tasmania: 1800 671 738

Australian Capital Territory: [phone]

Northern Territory (Royal Darwin Hospital): 8922 8888

HealthDirect Australia: 1800 022 222